Roman

Edgar Burås:

Mordet på Lemuel Gulliver

Og den sanne beretning om hans ukjente reise

Cappelen Damm

Edgar Burås er eit psevdonym for ein norsk forfattar som uansett kva han eller ho elles skriv, er ein kløppar på gode skrøner. Eg blei riven med alt før forteljinga byrja, heilt frå sitatet av Jonathan Swift.

Bakgrunnen for handlinga er også hovudverket til Swift: Gullivers reiser. Det «viser seg» at blant mange pastisjar og parodiar som er skrivne over verket gjennom historia, dukkar det i 2010 opp eit manuskript av Robert Loxley som dei fleste trur berre er nok ein pastisj. Men Edgar Burås tolkar det som om Loxley går ut frå at Gullivers opplevingar er verkelege, at Gulliver har fortalt om dei til Jonathan Swift, som så har utbrodert dei i si endelege bok.

Burås reiser til Newark-on-Trent, der Gulliver skal ha budd, for å vere på same staden som Loxley var då han oppsøkte Gulliver for å finne ut kva som skjedde i tidslomma i Swifts bok som ikkje er gjort greie for. Skjuler tidslomma ei ukjend reise? Ja, svarar Gulliver til Loxley, og så får vi høyre om reisa.

Satire over menneska

I likskap med Swifts originalverk fungerer historiene om desse hittil ukjente reisene til underjordiske land som satiriske portrett av menneskeætta. I eitt land regjerer snillismen. Folk er så pågåande snille at Gulliver må dytte dei vekk, og då kjem det til rettssak. Men skuldingane blir straks droppa, og Gulliver får ein klem av dommar og aktor før han blir lauslaten. I eit anna land herskar diktaturet, og terrorbalansen blir oppretthalden gjennom dommedagsvåpen.

I det første landet er dei òg opptatt av moral, og dei har reglar som frå vår verd verkar frigjerande snudd på hovudet: «Av de mer spesielle – og kuriøse – bestemmelser kan det nevnes at en mann aldri må kle seg ’utfordrende’, slik at han på den måten vekker begjær hos kvinner og indirekte innbyr til intime handlinger.»

Fakta og forfølging

Innimellom handlinga, som vekslar mellom to tider med to hovudpersonar, Burås og Loxley, drysser forfattaren rammetekstar om vesen som ifølgje mytologien held til under jorda, og om annan litteratur om reiser til jordas indre: Ludvig Holberg skreiv om Niels Klim som kom til ei underjordisk verd gjennom Mareminehollet i Bergen, Lewis Carroll om Alice som fall ned i Eventyrland gjennom eit kaninhol, og Jules Verne om ei reise til jordas indre gjennom ein vulkan på Island. Forfattaren nemner sjølvsagt òg Edgar Rice Burroughs, som har ein påfallande namnelikskap med hans eige psevdonym, og som i tillegg til å skrive om Tarzan skreiv røvarromanar frå et land i Jordas indre han kalla Pellucidar.

Historia til Burås er dermed ikkje berre spennande og morosam, men lærerik. Dessutan veks eit forfølgingsmotiv fram i boka, der nokon vil beskytte opphavsretten sin, mens andre kanskje ikkje vil at sanninga skal kome for ein dag. Det blir meir og meir av ein krim mot slutten. Det er ei russisk dokke av ei bok, med lag på lag av tider, personar og handlingstrådar. Likevel kjennest det aldri uoversiktleg i denne klokkeklare og inspirerte presentasjonen. I staden kjennest det som om det opnar seg stadig nye dører i stoffet, og det som er bak der, er alltid verdt å kikke på.

I ei tid då det er ein forfattarsport å skrive langt, er denne boka førebiletleg kort. Men akkurat denne kunne for min del gjerne vore lengre.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.