Skam og skrift
Steen skriv om drepande skamkjensle.
Bøkene til Thorvald Steen er omsette til fleire enn 20 språk.
Foto: Trine Hisdal
Roman
Thorvald Steen:
Det siste fotografiet
Oktober
Kven kan setje seg til doms over kva for liv som er verdt å leve? Med utgangspunkt i eiga historie tok Steen først opp denne tematikken i Det hvite badehuset frå 2017. Skamma over å ha ein arveleg sjukdom i familien rammar dei sjuke familiemedlemene så hardt at dei blir fornekta og utstøytte. Generasjonane etter sit att med eit nett av løgner og må drive reine detektivarbeidet for å vikle sanninga fram.
Det blir ikkje lagt skjul på at utgangspunktet er Thorvald Steens eige liv og familiehistorie. Steen er ein erfaren forfattar og unngår å gi lesaren kjensla av at vi er i det påtrengande private, tematikken blir løfta og blir ålmenn. Det kan likevel verke som forfattaren tok ut det største sprengstoffet i den første romanen sin om dette temaet.
Anatomi og litteratur
Byrjinga av romanen går rett på sak, på sjukdomen. Eg-personen blir oppsøkt av legen sin og får eit skremmande ultimatum: For å få halde fram med vere aleine heime, altså leve eit for han fullverdig og sjølvstendig liv, må han bevise at han framleis kan kome seg frå senga og over i rullestolen ved eiga hjelp. Elles trugar institusjonslivet.
Dette spenningsmomentet driv handlinga framover. Korleis den sjuke opplever sin eigen kropp, blir skildra utan sentimentalitet – nokre stader tørt og nøkternt, andre stader mot det poetiske. Det er interessant og gripande lesnad og utgjer dei beste sidene i romanen. Eit fall blir skildra langsamt og ned på mikronivå, sekund for sekund, og endar slik: «Jeg hører hodet lande ved høyre tinning. Det kunne vært en skyskraper, et tre, et stupetårn. Det er meg. Hjertet slår sitt tredje slag.»
Det andre som driv spenninga fram, er knytt til sjukdomen og familien. Mora til eg-forteljaren ligg på det siste med langtkomen kreft. Vil ho røpe den siste familieløyndomen før ho takkar av? I nokre intense dagar i ei påskehøgtid går eg-personen stadig tettare og meir insisterande på den sjuke mora. Han vil og må vite, men ho unngår i det lengste å opne seg. Korleis ho nektar å stire sanninga i kvitauget, sjølv om livet ebbar ut, er sterkt. Likevel blir det litt for tydeleg at det skal vere sterkt. Dialogane har noko kunstig og stivt over seg, og mora er framstilt eindimensjonalt og tvers gjennom usympatisk.
Viktig bodskap
Innimellom får vi viktig bakgrunnsinformasjon via tilbakeblikk og barndomsminne. Eg-personen var knytt til bestemora, men dei gode minna blir farga av at det var ho som sette i gang hemmeleghaldet. Dynamikken mellom bestemor og barnebarn er betre skildra enn den mellom mor og son.
«Vit at jeg ikke skammer meg over at jeg er født», seier hovudpersonen til mor si, og bodskapen i romanen er krystallklar og aktuell. Ingen kan dømme verdien av eit liv. Den livsøydeleggande skamkjensla over lyte og sjukdom var større før. Vi som lever i dag, støyter på tematikken ut frå heilt andre, men like vanskelege omstende.
Steen fortener ære for å ta opp desse brennaktuelle spørsmåla. Kanskje kjem det vesentlege innhaldet litt i vegen for forma denne gongen. Skrivekunsten i Det siste fotografiet lever ikkje heilt opp til den viktige bodskapen.
Hilde Vesaas
Hilde Vesaas er forfattar, lektor og fast skribent for Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Roman
Thorvald Steen:
Det siste fotografiet
Oktober
Kven kan setje seg til doms over kva for liv som er verdt å leve? Med utgangspunkt i eiga historie tok Steen først opp denne tematikken i Det hvite badehuset frå 2017. Skamma over å ha ein arveleg sjukdom i familien rammar dei sjuke familiemedlemene så hardt at dei blir fornekta og utstøytte. Generasjonane etter sit att med eit nett av løgner og må drive reine detektivarbeidet for å vikle sanninga fram.
Det blir ikkje lagt skjul på at utgangspunktet er Thorvald Steens eige liv og familiehistorie. Steen er ein erfaren forfattar og unngår å gi lesaren kjensla av at vi er i det påtrengande private, tematikken blir løfta og blir ålmenn. Det kan likevel verke som forfattaren tok ut det største sprengstoffet i den første romanen sin om dette temaet.
Anatomi og litteratur
Byrjinga av romanen går rett på sak, på sjukdomen. Eg-personen blir oppsøkt av legen sin og får eit skremmande ultimatum: For å få halde fram med vere aleine heime, altså leve eit for han fullverdig og sjølvstendig liv, må han bevise at han framleis kan kome seg frå senga og over i rullestolen ved eiga hjelp. Elles trugar institusjonslivet.
Dette spenningsmomentet driv handlinga framover. Korleis den sjuke opplever sin eigen kropp, blir skildra utan sentimentalitet – nokre stader tørt og nøkternt, andre stader mot det poetiske. Det er interessant og gripande lesnad og utgjer dei beste sidene i romanen. Eit fall blir skildra langsamt og ned på mikronivå, sekund for sekund, og endar slik: «Jeg hører hodet lande ved høyre tinning. Det kunne vært en skyskraper, et tre, et stupetårn. Det er meg. Hjertet slår sitt tredje slag.»
Det andre som driv spenninga fram, er knytt til sjukdomen og familien. Mora til eg-forteljaren ligg på det siste med langtkomen kreft. Vil ho røpe den siste familieløyndomen før ho takkar av? I nokre intense dagar i ei påskehøgtid går eg-personen stadig tettare og meir insisterande på den sjuke mora. Han vil og må vite, men ho unngår i det lengste å opne seg. Korleis ho nektar å stire sanninga i kvitauget, sjølv om livet ebbar ut, er sterkt. Likevel blir det litt for tydeleg at det skal vere sterkt. Dialogane har noko kunstig og stivt over seg, og mora er framstilt eindimensjonalt og tvers gjennom usympatisk.
Viktig bodskap
Innimellom får vi viktig bakgrunnsinformasjon via tilbakeblikk og barndomsminne. Eg-personen var knytt til bestemora, men dei gode minna blir farga av at det var ho som sette i gang hemmeleghaldet. Dynamikken mellom bestemor og barnebarn er betre skildra enn den mellom mor og son.
«Vit at jeg ikke skammer meg over at jeg er født», seier hovudpersonen til mor si, og bodskapen i romanen er krystallklar og aktuell. Ingen kan dømme verdien av eit liv. Den livsøydeleggande skamkjensla over lyte og sjukdom var større før. Vi som lever i dag, støyter på tematikken ut frå heilt andre, men like vanskelege omstende.
Steen fortener ære for å ta opp desse brennaktuelle spørsmåla. Kanskje kjem det vesentlege innhaldet litt i vegen for forma denne gongen. Skrivekunsten i Det siste fotografiet lever ikkje heilt opp til den viktige bodskapen.
Hilde Vesaas
Hilde Vesaas er forfattar, lektor og fast skribent for Dag og Tid.
Kanskje kjem det vesentlege innhaldet i
vegen for forma.
Fleire artiklar
Dei fleste som satsar på eigen solkraftproduksjon, vil gjerne tru at dei bidreg til reduserte utslepp av klimagassar.
Foto: Frank May / NTB
Solkraftproduksjon: «Dei fleste vil vel gjerne tru at dei bidreg til reduserte utslepp av klimagass.»
Ane Barmen er utdanna skodespelar og musikkvitar. Ho har tidlegare skrive to romanar.
Foto: Maria Olivia Rivedal
Ane Barmen skriv med snert og humor og ein bit alvor om sånt som skjer seg.
Teikning: May Linn Clement
Oppbretta brok i bratta
«Å bretta er i grunnen ‘å gjera bratt’, og i norrønt hadde bretta just tydinga ‘reisa opp, reisa seg’.»
Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.
Foto: Nina Djæff
Eit sandkorn i maskineriet
Ole Paus skriv mest om slektsbakgrunn og mindre om artistkarrieren i sjølvbiografien sin, men det forklarar likevel mennesket Ole Paus.
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.
Foto: Frederik Ringnes / NTB
Husforsikring i hardt vêr
Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?