JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

BokMeldingar

Nobel forteljekunst

Det er berre å gi seg over for Olga Tokarczuks fabulerande fantasi.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Olga Tokarczuk er av dei mest kjende forfattarane i Polen og fekk Nobelprisen i litteratur for 2018.

Olga Tokarczuk er av dei mest kjende forfattarane i Polen og fekk Nobelprisen i litteratur for 2018.

Foto: Lukasz Giza

Olga Tokarczuk er av dei mest kjende forfattarane i Polen og fekk Nobelprisen i litteratur for 2018.

Olga Tokarczuk er av dei mest kjende forfattarane i Polen og fekk Nobelprisen i litteratur for 2018.

Foto: Lukasz Giza

3690
20201023
3690
20201023

Noveller

Olga Tokarczuk:

Bisarre fortellinger

Omsett av Julia Wiedlocha
Gyldendal

I 2019 fekk polske Olga Tokarczuk Nobelprisen i litteratur for 2018, og noko liknande har aldri før hendt i historia til Svenska Akademien. Dei som har følgt meetoorabalderet rundt denne ærverdige institusjonen i svensk kulturliv, skjønner at slik måtte det bli.

Tokarczuk blei introdusert for eit norsk publikum i 2012 med romanen Løperne, men det var først med nobelprisen og den økokrimaktige romanen Før plogen din over de dødes knokler at ho fekk eit større publikum. I år er ho igjen aktuell med novellesamlinga Bisarre fortellinger, ti noveller som gir det tittelen lovar: bisarre forteljingar som følgjer ulike litterære spor og ulike stilnivå frå langt tilbake via vår eiga samtid til langt fram i det ukjende.

Rasjonelt og intuitivt

Typisk for Olga Tokarczuk er at ho balanserer det rasjonelle og det intuitive, det intellektuelle og det emosjonelle; ho utforskar yttergrensene og har eit perspektiv på verda som femner vidt og opnar for ei forståing av at mennesket er underlagt naturen og ikkje omvendt. Samtidig pirkar ho borti det ubehagelege og fortrengde i polsk historie og polsk samtid – det vere seg holocaust, kyrkjas dobbelmoral, kjønnsidentitet, abort, feminisme, dyrevelferd, ja, i det heile tatt polsk mannssjåvinisme, og ho gjer det med eit skarpt blikk for menneskeleg dårskap. Ho er respektert, men langt frå populær hos den politiske høgresida, og nyleg melde ho seg ut av den polske forfattarforeininga i protest mot opprettinga av eit statleg litteraturinstitutt kontrollert av styresmaktene.

Dei ti novellene i årets bok ligg alle i grenselandet mellom det realistiske og det surrealistiske. I fleire av dei lener ho også mot science fiction-sjangeren i sterkt fantasidrivne forteljingar. Den siste, «Menneskenes helligdagskalender», er sjølve høgdepunktet og ei eineståande dystopisk fabulering kring religiøse ritual og dyrkinga av ein frelsar, Monodikos, «Han som fører an mot Fremtiden» og blir omtalt som den eineståande, den unike og den fullkomne, omgitt av legender og mystikk og særleg det fenomenet at han dør og gjenoppstår ein gong kvart år. Framstillinga blir formidla gjennom Ilon, massøren til Monodikos, ei stilling som har gått i arv frå far til son så lenge Monodikos har eksistert – i nøyaktig 312 år. Eg vil tru at den kritiske ironien i dette er retta mot den katolske kyrkja.

Ei tenkt framtid

Mens «Menneskenes helligdagskalender» er lagd til ei tenkt framtid, hentar Tokarczuk stoff og handling frå historia i «De grønne barna», det andre høgdepunktet. Her lar Tokarczuk livlegen til kong Jan Kazimierz, skotske William Davisson, fortelje si historie frå eit opphald i Polen i 1656, eit land under konstant kringsetting og angrep frå svenskar, russarar, tartarar og reine røvarbandar. Sjølv om det historiske bakteppet er realistisk nok, drar Tokarczuk forteljinga mot det fantastiske og mystiske idet livlegen strandar i det polske sumplandet på flukt mot Lviv, og her opplever han å møte eit folk som lever i eitt med naturen og årstidene så til dei grader at vitskapen kjem til kort. Dei er rett og slett ein del av naturen, går i dvale om vinteren, hentar næring frå sollyset og lever elles av bær og frukt.

Det er alltid fascinerande å lese Tokarczuk, for ho har alltid noko på lur, gjerne med eit smil om munnen, og desse ti forteljingane blir for min del eit av høgdepunkta denne hausten.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Noveller

Olga Tokarczuk:

Bisarre fortellinger

Omsett av Julia Wiedlocha
Gyldendal

I 2019 fekk polske Olga Tokarczuk Nobelprisen i litteratur for 2018, og noko liknande har aldri før hendt i historia til Svenska Akademien. Dei som har følgt meetoorabalderet rundt denne ærverdige institusjonen i svensk kulturliv, skjønner at slik måtte det bli.

Tokarczuk blei introdusert for eit norsk publikum i 2012 med romanen Løperne, men det var først med nobelprisen og den økokrimaktige romanen Før plogen din over de dødes knokler at ho fekk eit større publikum. I år er ho igjen aktuell med novellesamlinga Bisarre fortellinger, ti noveller som gir det tittelen lovar: bisarre forteljingar som følgjer ulike litterære spor og ulike stilnivå frå langt tilbake via vår eiga samtid til langt fram i det ukjende.

Rasjonelt og intuitivt

Typisk for Olga Tokarczuk er at ho balanserer det rasjonelle og det intuitive, det intellektuelle og det emosjonelle; ho utforskar yttergrensene og har eit perspektiv på verda som femner vidt og opnar for ei forståing av at mennesket er underlagt naturen og ikkje omvendt. Samtidig pirkar ho borti det ubehagelege og fortrengde i polsk historie og polsk samtid – det vere seg holocaust, kyrkjas dobbelmoral, kjønnsidentitet, abort, feminisme, dyrevelferd, ja, i det heile tatt polsk mannssjåvinisme, og ho gjer det med eit skarpt blikk for menneskeleg dårskap. Ho er respektert, men langt frå populær hos den politiske høgresida, og nyleg melde ho seg ut av den polske forfattarforeininga i protest mot opprettinga av eit statleg litteraturinstitutt kontrollert av styresmaktene.

Dei ti novellene i årets bok ligg alle i grenselandet mellom det realistiske og det surrealistiske. I fleire av dei lener ho også mot science fiction-sjangeren i sterkt fantasidrivne forteljingar. Den siste, «Menneskenes helligdagskalender», er sjølve høgdepunktet og ei eineståande dystopisk fabulering kring religiøse ritual og dyrkinga av ein frelsar, Monodikos, «Han som fører an mot Fremtiden» og blir omtalt som den eineståande, den unike og den fullkomne, omgitt av legender og mystikk og særleg det fenomenet at han dør og gjenoppstår ein gong kvart år. Framstillinga blir formidla gjennom Ilon, massøren til Monodikos, ei stilling som har gått i arv frå far til son så lenge Monodikos har eksistert – i nøyaktig 312 år. Eg vil tru at den kritiske ironien i dette er retta mot den katolske kyrkja.

Ei tenkt framtid

Mens «Menneskenes helligdagskalender» er lagd til ei tenkt framtid, hentar Tokarczuk stoff og handling frå historia i «De grønne barna», det andre høgdepunktet. Her lar Tokarczuk livlegen til kong Jan Kazimierz, skotske William Davisson, fortelje si historie frå eit opphald i Polen i 1656, eit land under konstant kringsetting og angrep frå svenskar, russarar, tartarar og reine røvarbandar. Sjølv om det historiske bakteppet er realistisk nok, drar Tokarczuk forteljinga mot det fantastiske og mystiske idet livlegen strandar i det polske sumplandet på flukt mot Lviv, og her opplever han å møte eit folk som lever i eitt med naturen og årstidene så til dei grader at vitskapen kjem til kort. Dei er rett og slett ein del av naturen, går i dvale om vinteren, hentar næring frå sollyset og lever elles av bær og frukt.

Det er alltid fascinerande å lese Tokarczuk, for ho har alltid noko på lur, gjerne med eit smil om munnen, og desse ti forteljingane blir for min del eit av høgdepunkta denne hausten.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Dei ti novellene i årets bok ligg alle i grenselandet mellom det realistiske og det sur­realistiske.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Den nyvalde presidenten i Indonesia, Prabowo Subianto (til venstre), i følgje med den avtroppande Joko Widodo går til innsettingsseremonien i presidentpalasset i Jakarta.

Den nyvalde presidenten i Indonesia, Prabowo Subianto (til venstre), i følgje med den avtroppande Joko Widodo går til innsettingsseremonien i presidentpalasset i Jakarta.

Foto: Willy Kurniawan / Reuters / NTB

Ordskifte

Ny president i Indonesia

«Indonesia har no fem års presidentperiodar, med høve til attval éin gong, liksom USA – for å blokkere for nye trettiårspresidentar som Soeharto.»

Lars S. Vikør
Den nyvalde presidenten i Indonesia, Prabowo Subianto (til venstre), i følgje med den avtroppande Joko Widodo går til innsettingsseremonien i presidentpalasset i Jakarta.

Den nyvalde presidenten i Indonesia, Prabowo Subianto (til venstre), i følgje med den avtroppande Joko Widodo går til innsettingsseremonien i presidentpalasset i Jakarta.

Foto: Willy Kurniawan / Reuters / NTB

Ordskifte

Ny president i Indonesia

«Indonesia har no fem års presidentperiodar, med høve til attval éin gong, liksom USA – for å blokkere for nye trettiårspresidentar som Soeharto.»

Lars S. Vikør
Cecilie Grundt med Vigleik Storaas, David Andersson og Fredrik Villmow.

Cecilie Grundt med Vigleik Storaas, David Andersson og Fredrik Villmow.

Foto: Sigbjørn Berven

MusikkMeldingar
Lars Mossefinn

Solide røter

Cecilie Grundt har sett saman eit lojalt lyttande band.

Eivind Trædal har sete i Oslo bystyre for MDG sidan 2015. I vår kom det fram at han stiller seg til disposisjon for stortingslista til MDG.

Eivind Trædal har sete i Oslo bystyre for MDG sidan 2015. I vår kom det fram at han stiller seg til disposisjon for stortingslista til MDG.

Foto: Cappelen Damm

BokMeldingar
Gjermund BakkeliHaga

Den tunge kampen mot bileufori

Eivind Trædal viser fram politikkens fallitt på transportfeltet i boka På ville veier.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Jim Watson / AFP / NTB

Samfunn

Trump ord for ord

Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Foto: Samlaget

BokMeldingar

Ein av oss

Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.

ArildBye
Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Foto: Samlaget

BokMeldingar

Ein av oss

Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.

ArildBye

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis