Roman

Jane Austen:

Northanger Abbey

Omsett av Marie Nedregotten Sørbø
Skald

Nokre bøker vil ein lesa, og gjerne lesa om att, av di dei rører ved eitkvart i oss, medan andre er interessante ved måten forfattaren skriv på. Northanger Abbey av Jane Austen, som no for fyrste gong ligg føre på norsk, interesserer ikkje denne lesaren på grunn av handlinga, men ved den djupe innsikta forfattaren hadde i menneskesinnet.

I romanen møter me unge Catherine Morland, og forfattaren presenterer henne ved å slå fast at ingen «ville ha teke henne for å vera fødd til heltinne». Om far hennar seier Austen at han var ein «svært respektabel mann, trass i at han heitte Richard», og då forstår lesaren at Austen både har funne ein munter grunntone til romanen, og at ho har noko på hjartet når det gjeld romanar, som på hennar tid ikkje stod så høgt i kurs hjå den intellektuelle eliten, men var god tidtrøyte for alle som hadde tid og høve til å lesa.

Fantasi og røynd

Ho skriv seg med vilje bort frå den litteraturen som var populær i samtida, gotiske skrekkromanar der nettene var mørke og stormfulle, og grufulle hendingar fann stad på skumle slott, og ho nyttar kulissane frå desse til å syna kva litteraturen faktisk kan utretta. Når handlinga omsider når fram til Northanger Abbey, får me til og med ei mørk og stormfull natt på kjøpet.

Men Austen lèt seg ikkje freista av sjangeren, ho nyttar høvet til å lære hovudpersonen sin ei lekse når det gjeld skilnaden på fantasi og røynd. Catherine er ei kort stund som ein etterkommar av Don Quijote når ho, sterk inspirert av romanar ho har lese, meiner å sjå teikn på skumle intrigar og fælslege hendingar i det gamle klosteret, men ho kjem grundig ned på jorda att når den prosaiske røynda avløyser den romantiske fantasien.

Lenge før det får me vera med Catherine til byen Bath, der ho bur saman med herr og fru Allen. Ho møter snart nye vener, og tida går med til standsmessig lediggang, for få av personane ho er i kontakt med, er plagsamt sysselsette med plikter. På det ytre planet hender det lite, medan det derimot er mykje som går føre seg inne i hovudet på folk. Her ligg spenninga i brotne lovnader, i sosiale dobbelbookingar og nesten usynlege brot på høvisk framferd.

Skilnad i språkbruk

Det sosiale spelet er så innfløkt at ein heile tida lyt ha tunga rett i munnen, folk vert fornærma for den minste ting, og det i ei tid då fridomen til den einskilde var sterkt avgrensa, ikkje berre av lovene, men også av skrivne og uskrivne reglar for takt og tone. Likevel møter me folk som bryt med desse reglane, eller som mistenker andre for slikt, og ein kan også merka seg skilnad i språkbruken mellom personane, der ein mann som heiter John Thorpe utmerker seg i negativ lei, ved bannskap, sjølvskryt og overdriving, men nettopp slik vert han ein av dei mest levande personane i boka, sjølv om Austen ikkje bruker mykje tid på han.

Intrigane i boka er som sagt ikkje så spennande i seg sjølve, men måten folk agerer på i samband med dei, er derimot veldig interessant. Austen kjenner kvar krik og krok i hovudet til Catherine, og skildringa av tankane hennar er eit studium av naturen i mennesket, eller, slik undertittelen til ei bok av William James i si tid vart omsett til nynorsk: Ein etterrøknad um mannanaturi.

Marie Nedregotten Sørbø har omsett romanen til friskt og godt nynorsk og utstyrt boka med eit opplysande etterord.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.