Lyrikk

Erica Jong:

Frukt & grønnsaker

Gjendikta
av Knut Johansen
Oktober

Kanskje er Erica Jong mest kjend som amerikansk romanforfattar, til dømes med bestseljaren Jeg tør ikke fly frå 1973. Men Jong debuterte som lyrikar og har utvikla ein større lyrisk forfattarskap. Og ei ny diktbok, The world began with yes, skal vere på veg no i mai. At ein forfattar driv vekselbruk mellom diktboka og romanen, er i seg sjølv eit interessant fenomen. Hos Jong verkar til dømes ikkje feminismetematikken å endre seg grunnleggjande om ho skriv dikt eller roman.

Seksualitet og erotikk

Poesiboka Frukt og grønnsaker frå 1971, med ein tittel som osar av ernæring og jordbruk, handlar om kvinneleg, men også mannleg seksualitet og erotikk. I tillegg syner dikta kor gjennomsyra det amerikanske dagleglivet var – og er – av uoppnåelege ideal og stereotypiar leverte av reklamen, som paradoksalt nok fjernar kvinna frå kroppen: «Renset & peelet & forseglet/ til fingerspissene,/ ute av stand til å berøre/ eller lukte seg selv». Slik blir kvinna under den emblematiske hårtørkaren send ut som «den første kvinnelige amerikanske astronaut» eller ei Beatrice i Dantes sterilt-geometriske helvetesringar.

Dikta til Jong legg seg langt bort frå det sterile og livsfjerne. Dei er eruptive og biletrike og gjer store, raske og tidvis obskøne rørsler. Språkregisteret er stort, og referansane frå reklame, populærkultur og litterære klassikarar, som Kafka og Joyce, sit laust. Jong kokar metaforar, skildrar kannibalisme og serverer diktet: «Spis dette diktet!»

Syndefallet

Mennesket er i slekt med plantene: «navlen,/ den forbindelsen/ med en planteverden». Grønsakene i desse dikta er ikkje berre prisme som alt vert silt og betrakta gjennom. Frukt og grønsaker er grunnleggjande knytte til syndefallet, å vere fruktbar og å fortære. Fortæring er fordøying og omskaping, noko det godt funderte språkbiletet også gjer med verda vår.

Kanskje er det helst grønsaksdikta i den første bolken som talar mest direkte til den poetiske nerven til denne lesaren. Det er her det mannlege vert omdanna til eit eple. Det er også her gjendiktaren, som har gjort eit utmerkt arbeid, ser seg nøydd til å halde på eit engelsk ord, rett og slett for at det skal gå opp: «Å, merk deg de to runde hullene i løk, onion.»

Sindre Ekrheim

Sindre Ekrheim er lyrikar og fast bokmeldar i Dag og Tid.