Sakprosa

Erling Folkvord:

Det var ikkje berre Eirik Jensen – om polititoppar og
ukultur

Solum Bokvennen

Varslaren Erling Folkvord må ha eit av dei fyldigaste arkiva om misforhold i det norske samfunnet. Han fornektar seg ikkje i denne boka heller. Nærare 700 noter fortel sitt. Vi fylgjer saker frå slutten på 1980-talet fram til vår tid. Forfattaren har i tillegg flittig brukt høve til innsyn i etterforskingsmateriale i avslutta straffesaker. Boka inneheld da også eigne kapittel om innsyn og metodar for gransking.

Folkvord fortel soger om kor lett det er å vera kriminell i Noreg og kor lenge kriminelle får halde på før dei blir tekne, dersom dei i det heile får ei straff frå samfunnets side. Eit døme er Umar Zahoor, som bygde seg opp ved juks med flybillettar og enda som ein internasjonal, suksessfylt svindlar. Nordea-kuppet i 2010 var eit høgdepunkt. Han blei aldri stoppa, og årsaka var polititabbar. Eit anna døme er psykolog John Sandstrøm; dei fyrste varsla kom på slutten av 1980-talet, men han blei ikkje stilt for retten og dømd før i 2007. I mellomtida hadde han stått bak ei rekkje lovbrot.

Joda, mange av desse historiene er fortalde før, men her er dei samla mellom to permar. Også for ein som har følgd godt med på desse sakene, er denne framstillinga ei god påminning om gløymde soger. Slik sett kan boka brukast av studentar på Politihøgskulen, men viktigast er at lærdomen finn vegen til leiarseminara i politiets eigen organisasjon. Her har dei mykje å hente.

Dugløyse

Bokas hypotesar om korrupsjon i Oslo-politiet blir likevel dårleg underbygde. Tittelen lovar meir enn boka fullt ut kan innfri. Folkvord viser til nokre feilsteg her og der, rett nok alvorlege og ulovlege feilsteg. Han viser fram offer som må betala ein høg pris for feil gjorde av politi og styresmakter. Nokre slit eit halvt liv fordi kriminelle, som kunne ha vore dømde på eit langt tidlegare tidspunkt, får halde fram utan at politiet grip inn.

Men, og dette er et stort men, dårleg politiarbeid er ikkje det same som korrupsjon. Slik sett innfrir ikkje tittelen på boka når du legg henne frå deg. Spørsmål om korrupsjon blir ikkje godt nok dokumenterte, og mykje av politikritikken er kjend frå før.

Eit døme er drapsforsøket på William Nygaard, som aldri er oppklart. Nokre gonger er Folkvord i nærleiken av det som kan oppfattast som reine konspirasjonsteoriar, same kor logisk samanhengen kan sjå ut på trykk. At dokument forsvinn frå arkiva, treng ikkje bety at nokon aktivt har fjerna dei. Men Erling Folkvord har sjølvsagt rett i at skandalane har vore mange og alvorlege i seg sjølve.

Oslo-politiet har slite med dårlege leiarar på fleire plan og funksjonssvake avdelingar over fleire år, og i boka viser Folkvord fram delar av dette problemkomplekset. Han kunne ha gått tettare og direkte på éi avdeling i Oslo-politiet der han viser fleire døme, nemleg den daverande Avdeling for finans og miljø. Der var tilhøva så alvorlege og haugane med dokument så høge at ei mengd med saker blei lagde vekk på slutten av 1990-talet. Éi av sakene var drosjesvindelen i Oslo, som ikkje blei teken tak i før Økokrim sikta hovudmannen.

Konkret kritikk

Samstundes har Folkvord skote innertiar i omtalen av unnvikande mellomleiarar og toppleiarar knytte til Noregs største korrupsjonssak i politiet – Eirik Jensen-saka. Endeleg dom for Jensen enda med 21 år i fengsel for grov korrupsjon og medverknad til grov narkotikakriminalitet.

I boka tek Folkvord for seg varslingar mot Jensen alt frå 1993. Han har fleire døme på det. Ein kollega nekta å skrive inn opplysningar i eit felles register fordi han var redd Eirik Jensen kunne bringe denne informasjonen vidare til kriminelle. Sjefar blei varsla internt gong på gong av fleire politifolk. Ingen gjorde noko med saka. Varslarar blei heller utskjelte.

Nokre veker etter at boka til Folkvord kom ut, får han full støtte frå eit utval som har vurdert Oslo-politiets handsaming av Jensen-saka. Konklusjonen i rapporten deira er knusande. Over tjue år tok leiarar i Oslo-politiet imot meldingar og varslingar om Jensens tvilsame metodar og verksemd.

– Den grunnleggande svikten var at åtvaringar over lang tid ikkje blei forsvarleg handsama av den ansvarlege leiinga i Oslo politidistrikt, sa utvalsleiar Ingeborg Moen Bogerud da rapporten blei lagd fram 26. mai i år.

All ære til Folkvord som såg samanhengen i forkant av denne rapporten.

Einar Haakaas

Einar Haakaas er frilansjournalist og forfattar.