Roman

Mette Karlsvik:

Meieriet

Samlaget

Somme tider skulle ein beintfram tru at skjønnlitterære forfattarar i Noreg har gjort avtalar om kva for emne det skal skrivast om, og i år finn ein såleis fleire bøker som handlar om graviditet og barsel. Ei av desse bøkene er den nye romanen til Mette Karlsvik.

Hovudpersonen i boka fører ordet, ho heiter Beate og har reist til Island for å skriva ein roman om Thor Jensen, dansken som emigrerte til sagaøya og vart den rikaste mannen der, mellom anna med meieridrift i stor stil. Det store meieriet, det største i Norden, er no bygd om og gjer teneste som kunstnarbustader og atelier av ymse slag, og der skal Beate bu og skriva.

Etter kort tid vert Beate kjend med ein islending som heiter Kjell. Den sylkvasse lesaren ser straks for seg at det vert eit par av dei to, og snart er det stadfesta av teksten, slik at lesaren kan kjenna seg klok, noko som kjem godt med om han eller ho nettopp har fått nok eit intellektuelt ulivssår av den vanskelege sudokuen i Bergens Tidende (BT), til dømes. Ja, berre til dømes, altså.

Ambivalens

Beate er skildra som ein konstant ambivalent person, ho analyserer alt og alle, ikkje minst seg sjølv, og ho gjer det med forskarblikk. Om ho eigentleg er forelska i Kjell, veit korkje ho eller lesaren, ho tvilar på om ho veit kva kjærleik er, og ho romantiserer ikkje Kjell på nokon måte, ho konstaterer det som er, ikkje det som er uhandgripeleg.

Eg får ei kjensle av at Knut Hamsun kunne ha sagt om ho at «til nogen sentimental henrykkelse duger hennes verk ikke», men sidan det er ei kjensle eg ikkje kan prova empirisk, vert det ein tom påstand som eg kunne ha angra bittert på, om ikkje angeren også berre var ei kjensle og ikkje eitkvart konkret. Kor som er har Mette Karlsvik skrive ein god roman, ei forvitneleg skildring av eit menneske på innsida og utsida, og rett og slett den ultimate romanen om graviditet, barsel og amming.

Mjølk tek mykje plass i denne romanen, mjølk som livskjelde, mjølk som handelsvare, produksjon av mjølk, og tittelen på boka, og plassen der handlinga går føre seg, høver så godt at det lyt karakteriserast som ein genistrek.

Det beste er at det ikkje på nokon måte verkar konstruert, alt fell naturleg på plass, til og med overraskande naturleg for Beate, som no og då kjem med ymt om at ho eigentleg har øydelagt seg sjølv, eller naturen i seg. Ho trudde ho var steril, at ho var for mager til å få barn, ambivalensen går ikkje vekk når røynda dementerer forskotssorgene. Det er alltid noko anna å ottast, ein skort, noko som ikkje er slik det skulle. Ho er sysselsett, med andre ord, og me forstår også at ho har ein del av det ein i dag kallar bagasje. Særleg gjeld det tilhøvet til mora, som truleg ikkje hadde godt av å vera mor. Beate har dessutan reist hit og dit i verda og budd på underlege stader, ho høyrer ikkje heime nokon plass, men just difor er det lett for henne å ta avgjerda om å leva vidare på, for ikkje å seia i, Island.

Poengtert

Karlsvik skriv rikt og poengtert, mest stutte setningar, men med variasjon og effektivitet, som i dette dømet: «Så Thor kjøper og satsar og opnar og tilset og skaper og får skapt, blir skapt, blir igjen rik, rikare, rikast.» I tillegg til å skriva godt, til dels særs godt, tenkjer Mette Karlsvik godt, så godt at lesaren får eit intellektuelt lyft og ser, til dømes, fram mot den neste vanskelege sudokuen i BT med optimisme. Men berre til dømes, altså.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.