Roman

Eskil Skjeldal:

Byrået

Cappelen Damm

Med Byrået held Eskil Skjeldal fram langs det tematiske sporet frå romandebuten i 2021. Også i Fars hage, mors hus, utforska forfattaren menneskesinnet og forholdet mellom individet og flokken.

Olav Haraldsson er ein søring som har flytta nordover og etablert seg som gravferdsagent. Han er framstilt som ryddig, observant og profesjonell i jobben sin, og litt i overmål tilfreds med det balanserte forholdet han har til sorga som omgjev han. Likevel er det noko som ikkje stemmer. Mykje er fråverande i livet hans. Ja, det synest nærast som han lever eit halvt liv. Han skildrar kontoret sitt som ei likkiste med god utsikt, og samstundes forklarer han at «om jeg ikke orker å dra hjem, finner jeg fram madrassen på bakrommet og sover på kontoret».

Klaustrofobisk

Bortsett frå dei kontaktane han har skaffa seg gjennom yrket, har han knapt nokon som kan kallast vener. Unnataket er naboane, Marta og Per, eit eldre ektepar han av og til et middag med. Då Per vert borte på sjøen, må Olav navigere mellom rollene som gravferdsagent og ven. Det viser seg å vere svært vanskeleg, sidan han har så lita røynsle med venskap.

Sprekkar opnar seg i panseret han har bygd opp mot verda. Utan uniforma, den svarte dressen til gravferdsagenten, er han på gyngande grunn, og dei godt innøvde responsane han nyttar seg av i yrket, er ubrukelege. I store delar av teksten finn vi han i diskusjon med ein ekstremt unådig indre kritikar: Kva skal han seie? Når skal han seie det? Korleis skal han oppføre seg? Korleis skal han kle seg?

Grav alvorleg

Sparsame attersyn gjev forklaring på kvifor livet til Olav har utvikla seg som det har: «Kanskje var jeg som hoggormen eller bjørnen om vinteren, der de går inn i en slag skinndød tilstand når de ytre livsvilkårene blir for harde?»

Skjeldal har ei eiga evne til å la skarpt observerte detaljar fortelje om store, omkalfatrande hendingar. På overflata er romanen ei realistisk skildring av eit menneske i naud, men dei symbolske understraumane flyt kanskje vel så kraftig som i debutromanen. Nokre av symbola er i overkant velbrukte og knytte til naturen, mørketida nordpå, dauden og havet. Andre ligg djupare. Ein kan difor med fordel lese teksten langsamt. Diverre synest eg at den fine balansen mellom dei realistiske og symbolske laga vert forstyrra mot slutten, og det bikkar over til melodrama.

Romanen er ikkje utan humor, men han utløysar ikkje spontane latterbrøl hos denne lesaren. Det er synd, for eg har sjeldan som lesar hatt større trong for ein trykkventil. Forteljinga fører oss nær sorga, noko som er meisterleg formidla og tidvis nesten uuthaldeleg å ta inn. Språket er ofte svært direkte og brutalt, og dei mange tekniske detaljane knytte til døden gjer det ikkje lettare å fordøye. Så trass i at det ikkje er svart på svart, og at det finst lyspunkt, klarer eg ikkje å fri meg frå kjensla av at romanen burde vore utstyrt med ein varseltrekant.

Guri Sørnes

Guri Sørnes er litteraturvitar og radioteknikar.