Roman

Peter Serck:

Mot mørket

Cappelen

Eg las Peter Serck med interesse i 1990-åra og inn i tidleg på 2000-talet. Det var noko kompromisslaust søkande hos han i ei eksistensiell jakt på identitet, roller og speglingar, ofte forankra i borgarlege miljø i hovudstaden og med forgreiningar til andre verdskrigen, konsentrasjonsleirane og lagnaden til jødane. Forteljaren er gjerne ein outsider, tilbaketrekt og forskansa i ein kunstnarleg og intellektuell posisjon som tilskodar til det verkelege livet. Blikket er retta bakover, og tankane kvernar og kvernar i ein indre monolog om det fortidige. «Forgiftet av fortid» er eit uttrykk som stadig dukkar opp, og i årets bok er forteljaren Georg ikkje noko unntak i så måte.

Tilbakeblikk

Georg er ein nær 90-årig tysk kunstmålar, busett i Oslo, oppvaksen i Berlin, gift med norske Alma, kunstintendant og dotter av ein norsk krigsprofitør. Georgs far var partimedlem og professor i filosofi med Heidegger som spesialfelt. Som ungdom er Georg svakeleg; han blir kasta ut av Hitlerjugend, og han blir heller ikkje funnen skikka til å delta i Volkssturm, den totale mobiliseringa før samanbrotet våren 1945. Forholdet til faren blir svært anstrengt, Kraft durch Freude er liksom ikkje hans greie, og den han tyr til, er søstera Edi.

Som olding tenkjer han tilbake på barndom og oppvekst under naziregimet, på ekteskapet med Alma og på forholdet til søstera Edi, med forsiktige ymt om incestuøs søskenkjærleik. Krigshandlingane i Berlin pregar all tanke og kunstnarleg utfalding gjennom motivvalet der scener frå eit bomberom eller frå eit sjukehus blir måla om og om igjen med Edi sentralt plassert i bileta. Mot slutten av krigen tar begge foreldra livet sitt, og Edi blir borte i kaoset i maidagane 1945.

Handlinga skiftar mellom nazitida og livet som enkemann i Oslo når synet sviktar, døden ventar og mørkeret sakte senkar seg over det livsverket han klamrar seg til i håp om ei siste utstilling før alt er for seint.

Monoton reprise

Det historiske bakteppet blir fort ein katalog over og ein monoton reprise på Nazi-Tysklands brotsverk mellom 1933 og 1945, for unge Georg blir innvigd i så vel entartete kunst, bokbål og riksdagsbrann som krystallnatt, filmavis, folkemøte og det meste av det som hende i perioden, og som finst dokumentert og kartlagt ned på individnivå. Derfor blir det noko tillært, utvendig og nærsynt ved desse episodane og scenene utan at lesaren blir spesielt rørt.

Georg har eit distansert forhold til alle rundt seg; det er noko han aldri vil fortelje. Det har truleg noko med søstera Edi å gjere, kanskje med den autoritære faren eller den underkua mora. Han slepper heller ikkje Alma innpå seg, han lever i si eiga, sjølvdefinerte verd der kunsten står over alt anna.

Vi har ikkje mange tilbakeskodande oldingar i norsk litteratur, men eg minner om Knut Hamsuns På gjengrodde stier og Kjell Askildsens Thomas F’s siste nedtegnelser til almenheten. Der er det ei litterær tyngde og eit språkleg meisterskap som Peter Serck aldri når opp til denne gongen.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.