Roman

Hanne Ørstavik:

Bli hos meg

Oktober

Med ein tittel som alluderer til ein av dei mest kjende salmane våre, har Hanne Ørstavik på nytt skrive ein roman der ho borar djupt i kjenslelivet. Sambandet mellom menneskeleg psykologi og religion ligg som ein undertekst her, eit tema forfattaren har tangert tidlegare.

Sidan debuten i 1994 har Ørstavik synt stor evne til på uredd vis å bevege seg innover til dei inste og mest sårbare plassane i menneskesinnet. Der er potensialet for lykke aller størst, men også faren for den verste sjelelege smerta.

Det kan ikkje vere tvil om at forfattaren skriv tett på eige liv – og dermed også om verkelege, nolevande personar. Likevel vekkjer ikkje Ørstaviks bøker (med unntak av ei sak for mange år sidan) den same debatten kring røyndomslitteratur og autofiksjon som til dømes romanane til ei anna viktig samtidsforfattarar, Vigdis Hjorth.

Der Hjorth er meir utfordrande og sint, er Ørstaviks prosa vidopen, også for smerta hos den andre. I dette ligg det ei forsonande haldning, som gjer teksten mindre konfronterande. I Bli hos meg er eg-personen nettopp for open, skal det vise seg, noko som gjer at ho går inn i skadelege relasjonar. Ho er bunden, av gamal smerte, og open på ein gong. Korleis bli fri?

Spegelhistorie

Her er to parallelle historier. Hovudhistoria held fram omtrent der Ørstaviks førre roman, Ti amo, slutta: Hovudpersonen er forfattar og enke og bur delvis i Italia, delvis i Noreg. I Milano treffer ho ein ny mann, ein ung mann, og innleier det som raskt blir ein turbulent kjærleiksrelasjon. Samstundes har romanen eit metaplan med mange litterære referansar.

Eg-personen byrjar å skrive om ei anna kvinne i noko som blir som ei spegelforteljing til hennar eiga. Norske Judith er i Minneapolis der ho skulle bu saman med mannen sin, men mannen døydde ikkje lenge etter at dei kom dit. I denne tilstanden av limbo møter også ho ein ung mann som blir elskaren hennar. Judith-partia er fine, dei òg, men karakteren Judith kunne kanskje ha fått litt større plass når ho først skulle vere med, og den amerikanske kjærleiksrelasjonen blir noko diffus.

Den verste tyrannen

Boka tematiserer vald i parforhold. I relasjonen hovudpersonen innleier med den italienske handverkaren, ligg valden som ein potensiell fare rett under overflata. Både eg-personen og italienaren vaks opp i familiar prega av vald. I slike familiar listar ein seg på tå kring den potensielt valdelege for ikkje å provosere, eit liv i konstant beredskap.

I relasjonen på notidsplanet spelar barndomen seg ut på ny. Det er eit velkjent tema, men i Ørstaviks vare, nesten lysande prosa blir det relevant og levande. Om ein maktar og vågar å gå inn i seg sjølv, kan ein brøyte seg ut og bli fri frå gamle traume. I romanen skjer dette ved hjelp av sjelereiser som kjem i stand av narkotiske middel.

På reisene ser eg-personen den redde jenta ho inst inne framleis er. Omsider greier ho å gå inn dit, til det inste rommet, bak den inste grinda, og fram til den vesle jenta som har stått fastfrosen i angst der inne sidan tidleg barndom. Endeleg kan ho hjelpe henne ut og slik setje seg sjølv fri.

Det handlar altså om å ta ansvar for seg sjølv. Hanne Ørstavik viser oss kor lang vegen inn til det inste rommet kan vere, det kan ta eit liv å kome dit. Ho handsamar det vanskelege temaet med stor varsemd, og med denne fullstendig opne haldninga som gjer at ein nesten blir svimmel medan ein les.

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er forfattar, lektor og fast bokmeldar for Dag og Tid.