Sakprosa

Thor Gotaas:

Oddvar Brå. Et skiløperliv

Gyldendal

Ho måtte jo kome til slutt, den store boka om Oddvar Brå. Guten frå Hølonda som var både seig og snøgg. Traust som eit grantre. Og det låg vel i korta at det var Thor Gotaas som skulle skrive boka. Han har ei lang rekkje svært gode bøker på lista si. Ingen kan som han fortelje skjulte historier om Noreg. Gotaas er vår beste sportshistorikar. Den langrennsgale folkloristen skriv bøker i eit tempo som få andre. Berre i 2017 gav han ut tre bøker.

Eg vil ikkje seie at han generelt skriv for snøgt, men nett denne boka kunne han ha teke seg betre tid med: Ho er for lang og refererande. Er dette ein biografi eller ei bok om kjærleiken Gotaas (og Brå) har til langrenn? Det skortar ikkje på detaljar: Gotaas kan det meste om trening, norske klubbløparar, smørjing, eting og resultatlister.

Kronologi

Brå er lite synleg i teksten, i direkte tale. Gotaas har laga ei kronologisk historie, basert på ei lang rekkje kjelder. Vi fylgjer Brå frå dei fyrste brødskivene i pausane i arbeidet på heimgarden heilt fram til 2018, godt og vel 1200 konkurransar seinare. Det som står fram, er Brås kjærleik til langrenn. Og Brå kjem godt ut av det, kanskje for godt? Han blir framstilt som profesjonell og jordnær, som ein som aldri gløymde kor han kom frå, eller vart høg på seg sjølv. Juha Mieto, Thomas Wassberg, Ivar Formo og Magnar Lundemo er med oss heile boka igjennom.

Gotaas er god på å ordne mange fakta om treningsformer og treningstider, resultat og kva som skjedde til kva tid. Men då vert det ikkje underleg at boka kan verke keisam og oppramsande til tider, sjølv om Gotaas har ein framifrå penn.

Skandalefri

Og boka er ikkje som den nye boka om villmannen Northug. Brå og Northug er svært ulike: Boka er ei skandalefri bok om kanskje den mest skandalelause og lite myteomspunne profesjonelle langrennaren vi har i dette landet, med unnatak av Kristen Skjeldal. Brå var best til å trene og elska å vinne, difor vart han endeleg verdsmeister i 1982. Men som person er han ikkje interessant nok i ei 400-siders sakprosabok. Det er greitt nok, boka er nok laga for dei som var glade i Brå – for dei som meiner at Brå var den siste verkeleg ekte langrennaren, fødd før syndefallet i 1990-åra, då norsk langrenn vart profesjonalisert vitskap. Likevel kunne boka med fordel vore minst 100 sider kortare. For mykje fakta blir stabla opp, lag på lag. Eg saknar Gotaas som skribent. Han er svært usynleg i teksten. Når tonen i boka er såpass refererande, kan dei mange sidene opplevast som keisame, passasjane umotiverte. Som denne: «Senere møttes han (Wassberg) og Oddvar stadig, som på rulleskirenn, showrenn eller på private besøk. Det er noe ekte med Thomas som Oddvar virkelig liker, noe autentisk og urkraftaktig herlig. Svenske og norske langrennsløpere har i mange tiår vært gode kamerater. De er nokså like, men også litt ulike (…).»

Du høyrer her kor viktig meiningane Oddvar har om Wassberg, er for forfattaren. Men vi får eigentleg vite lite om Wassberg og dei svenske løparane: Vi er vel alle «nokså like, men også litt ulike»? I slike passasjar forsvinn forfattaren Gotaas. Det hadde vore betre om dette var gjengjeve i direkte tale, frå munnen til Brå. For mange plassar i boka høyrer vi Brås eigne ord, som Gotaas skriv om. Brå er ingen språkmann, det er Gotaas’ ansvar å lage ei velskriven bok. Men boka vert ein slags hybrid mellom forfattaren Gotaas, som vi merkar ikkje har fullt frislepp på skriveevnene sine, og Brås munnlege forteljingar. Ein autorisert biografi lid ofte under den tette veven mellom forfattar og hovudperson.

Eskil Skjeldal

Eskil Skjeldal er teolog og
sakprosaforfattar og fast
skribent i Dag og Tid.