JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

BokMeldingar

La oss tenkje oss at ...

For meg vert Severuds apologetiske essayistikk til ei openberring i kvart stykke.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Jon Severud opnar boka med ein apologi «for tvisynet».

Jon Severud opnar boka med ein apologi «for tvisynet».

Foto: Freddie-Ranum-Brandt

Jon Severud opnar boka med ein apologi «for tvisynet».

Jon Severud opnar boka med ein apologi «for tvisynet».

Foto: Freddie-Ranum-Brandt

3010
20180817
3010
20180817

Sakprosa

Jon Severud:

Apologi for tvisynet. 13 forsvarstalar

Kapabel forlag, 2018

Jon Severud flyt litt på si tidlegare «gjenreise» av ferda Aasmund Olavsson Vinje skildra i Ferdaminni fraa Sumaren 1860, og opnar samlinga si med eit essay om tvisyn. Kva var vel «tvisynet»? Mange har rekna det som det nynorske idiomet for ironi, altså at ein er i stand til å sjå fleire opplevingar i éin og same ting eller hending, noko som vel også fører med seg at ein ser ting noko på tverke, litt annleis enn andre.

Det vil seie at ironi ikkje er «det motsette av det som vert sagt», slik det vert dosert i norske skular. Det handlar vanlegvis om noko som er til sides for eller annleis enn det som vanlegvis er forstått. Severud fylgjer opp denne tradisjonen. Men i staden for å gjere som Holberg eller Vinje og starte frå ei vanleg oppfatning, erklærer han frå første stund at han lagar apologiar.

Forsvarstalar

Altså forsvarsskrift. Holbergs «Forsvar for Fanden» er nokså godt kjent og syner den stoisk-essayistiske trongen til å setje vanlege oppfatningar på ende. Forfattaren strevar, ifylgje fyrste apologi, med å etablere eit grunnlag for at det skal lagast forsvar, og det handlar ikkje i liten grad om å finne eit «origo», eit dreiepunkt, som kan gje utsyn i fleire leier.

I litteratursoga finst det mange essay oppbygde som forsvarstalar, heilt frå Montaigne (1580) og Bacon (1613) til vår tid. Problemet er likevel at alt tittelen eller utgangspunktet gir svaret på det spørsmålet essayisten stiller. Sjølv er eg svært glad i stoiske og skeptiske essayistar som fyrst opnar ei sak, og når vi er komne til endes i teksten, har dei snudd opp ned på det vi trudde om henne.

Nye perspektiv

Vi får nye perspektiv, nærast umerkeleg lista inn, i tekstane om apologiens vesen, om tvisynet, om tavlebruk i skulen, om jernbanen, om gammal og ny teknologi, om røykjarane, om tysdagen, om Sicilia, skulemedisinen, jantelova, kommunismen, helvetet og baksida.

Det handlar om å få oss til å undersøkje det vi trur vi veit, og det vi kunne ha visst om eit emne. Så forsvarstalen er ikkje så mykje for dei einskilde sakene det er snakk om; det er eit forsvar for oss sjølve: Kva tenkjer vi om tilhøvet vårt til dei sakene som vert tekne opp?

For meg vert difor Severuds apologetiske essayistikk til ei openberring i kvart stykke: Det er ei utfordring til å tenkje nytt, kvar gong, og ei vellukka utfordring, utan at det er moralistisk, men kan hende med eit vel karsleg, bryskt uttrykk innimellom.

Denne boka ynskjer eg all mogleg lukke på vegen. Mange vil få små og store openberringar i lesinga av henne, så tett knytt er ho til daglege livsrøynsler, der litteraturen vev seg inn. Dette er skrivekunst med filosofisk ettertanke.

Bjørn Kvalsvik
Nicolaysen

Bjørn Kvalsvik Nicolaysen er professor i lesevitskap ved Universitetet i Stavanger og fast skribent i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Sakprosa

Jon Severud:

Apologi for tvisynet. 13 forsvarstalar

Kapabel forlag, 2018

Jon Severud flyt litt på si tidlegare «gjenreise» av ferda Aasmund Olavsson Vinje skildra i Ferdaminni fraa Sumaren 1860, og opnar samlinga si med eit essay om tvisyn. Kva var vel «tvisynet»? Mange har rekna det som det nynorske idiomet for ironi, altså at ein er i stand til å sjå fleire opplevingar i éin og same ting eller hending, noko som vel også fører med seg at ein ser ting noko på tverke, litt annleis enn andre.

Det vil seie at ironi ikkje er «det motsette av det som vert sagt», slik det vert dosert i norske skular. Det handlar vanlegvis om noko som er til sides for eller annleis enn det som vanlegvis er forstått. Severud fylgjer opp denne tradisjonen. Men i staden for å gjere som Holberg eller Vinje og starte frå ei vanleg oppfatning, erklærer han frå første stund at han lagar apologiar.

Forsvarstalar

Altså forsvarsskrift. Holbergs «Forsvar for Fanden» er nokså godt kjent og syner den stoisk-essayistiske trongen til å setje vanlege oppfatningar på ende. Forfattaren strevar, ifylgje fyrste apologi, med å etablere eit grunnlag for at det skal lagast forsvar, og det handlar ikkje i liten grad om å finne eit «origo», eit dreiepunkt, som kan gje utsyn i fleire leier.

I litteratursoga finst det mange essay oppbygde som forsvarstalar, heilt frå Montaigne (1580) og Bacon (1613) til vår tid. Problemet er likevel at alt tittelen eller utgangspunktet gir svaret på det spørsmålet essayisten stiller. Sjølv er eg svært glad i stoiske og skeptiske essayistar som fyrst opnar ei sak, og når vi er komne til endes i teksten, har dei snudd opp ned på det vi trudde om henne.

Nye perspektiv

Vi får nye perspektiv, nærast umerkeleg lista inn, i tekstane om apologiens vesen, om tvisynet, om tavlebruk i skulen, om jernbanen, om gammal og ny teknologi, om røykjarane, om tysdagen, om Sicilia, skulemedisinen, jantelova, kommunismen, helvetet og baksida.

Det handlar om å få oss til å undersøkje det vi trur vi veit, og det vi kunne ha visst om eit emne. Så forsvarstalen er ikkje så mykje for dei einskilde sakene det er snakk om; det er eit forsvar for oss sjølve: Kva tenkjer vi om tilhøvet vårt til dei sakene som vert tekne opp?

For meg vert difor Severuds apologetiske essayistikk til ei openberring i kvart stykke: Det er ei utfordring til å tenkje nytt, kvar gong, og ei vellukka utfordring, utan at det er moralistisk, men kan hende med eit vel karsleg, bryskt uttrykk innimellom.

Denne boka ynskjer eg all mogleg lukke på vegen. Mange vil få små og store openberringar i lesinga av henne, så tett knytt er ho til daglege livsrøynsler, der litteraturen vev seg inn. Dette er skrivekunst med filosofisk ettertanke.

Bjørn Kvalsvik
Nicolaysen

Bjørn Kvalsvik Nicolaysen er professor i lesevitskap ved Universitetet i Stavanger og fast skribent i Dag og Tid.

Denne boka ynskjer eg all mogleg lukke på vegen.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Teikning: May Linn Clement

KommentarSamfunn
Halvor Tjønn

Tid for realitetsorientering

Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt
Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis