SAKPROSA

Johanne Kielland
Servoll:

Vibeke Løkkeberg.
En kunstnerbiografi

Fagbokforlaget

I 2014 disputerte medievitar og filmhistorikar Johanne Kielland Servoll med doktoravhandlinga Den norske auteuren. En begrepshistorisk analyse. I avhandlinga var Vibeke Løkkeberg ein av dei omtalte filmregissørane. Etter fire års arbeid er Servoll her med ein biografi om den markante, ambisiøse og omdiskuterte kunstnarpersonlegdomen Vibeke Løkkeberg.

Ein modig kunstnar

Den fyldige biografien er delt inn i seks delar. I inndelinga og det kronologiske løpet ligg også strukturen og mange av styrkane i biografien. Oppveksten i Bergen og åra som ung vaksen, ei tid som var med på å forme Løkkeberg som kunstnar, er nært og fint skildra. Så følgjer Servoll henne på vegen vidare, først som skodespelar og modell, seinare som filmregissør, forfattar og debattant. Slik er denne biografien ein personlegdomsstudie, samstundes som livet til Løkkeberg i ulike fasar kan lesast som eit slags symptom på tidsperioden ho har levd i.

Gjennom boka stig det òg fram eit bilete av Løkkeberg som auteur i omgrepets rette forstand. Som filmkunstnar står ho for både idear, manus, produksjon og regi. Ho er regissør med ein personleg stil, og med sterkt engasjement har ho aktualisert og debattert vanskelege tema. Ho laga filmar ulik dei fleste andre i samtida.

Som i doktoravhandlinga syner Servoll i denne biografien korleis bruken av eiga røynsle har vore eit positivt utgangspunkt for mannlege regissørar, men noko negativt når det handlar om ein kvinneleg, norsk regissør. Det var ikkje lett for Løkkeberg å stikke seg fram som kvinneleg filmskapar og tematisere mannleg vald, overgrep, incest og abort i ei tid då det knapt fanst andre kvinner i registolen. Likevel har Løkkeberg kjempa seg til både nasjonale og internasjonale sigrar, mellom anna med spelefilmen Løperjenten frå 1981. Slike sigrar var med på å halde mot og styrke oppe når kritikken hagla som tyngst rundt andre store filmprosjekt, som Hud i 1986.

Tett på Løkkeberg

Servoll har gjennomført eit grundig og imponerande dokumentasjonsarbeid og henta informasjon frå mange ulike kjelder. Intervjuet er av dei mest sentrale kjeldeverktøya ho har nytta i arbeidet med biografien. Servoll har intervjua mange av Løkkebergs samarbeidspartar, i tillegg til ein del venar. Mest sentralt står likevel intervjua Servoll har gjort med Vibeke Løkkeberg sjølv og med ektefellen Terje Kristiansen. Løkkeberg har fått lese manus undervegs i skriveprosessen.

Ein kan saktens sjå det som problematisk at biografisubjektet og biografen har stått så tett på einannan som dei har gjort, men Servoll har innteke ein profesjonell posisjon og funne bra balanse mellom respekt og distanse. Det tette samarbeidet har gitt Servoll unike opplysingar og tilgang til eit rikt og omfattande biletmateriale. Ho har hatt tilgang til Løkkeberg og Kristiansens private arkiv. Her er det mange spor av eit innhaldsrikt liv – brev, upubliserte manus, teikningar, foto og mykje meir. Når Servoll kjem så tett på, og meistrar biografens balansekunst, kjem også vi lesarane tettare på Løkkebergs kraftfulle, turbulente og fargerike kunstnarliv.

Det bør vere biografens rolle å tolke både einskildhendingar og heilskapar i livet til den biograferte. Servoll står ikkje like tydeleg i den posisjonen overalt i boka, der er stadar ho kunne ha teke klårare standpunkt og gjort tydelegare vurderingar. Når det er sagt, er det like fullt god grunn til å slå fast at Servoll formidlar med både intensitet og nærvær, og at biografien Vibeke Løkkeberg. En kunstnerbiografi er eit heilskapleg, velskrive litterært verk som tilfører oss ny og viktig kunnskap.

Gjennom livet, kampane og karrierevegane til ein av våre mest markante og modige kunstnarar og samfunnsdebattantar framkallar boka samstundes eit nyansert bilete av ein spesiell epoke i norsk kulturhistorie. Det går ein fin streng av sitrande spenning gjennom det heile. Det gneistrar av kunstnarlivet til Vibeke Løkkeberg, det gneistrar av møtet hennar med Terje Kristiansen, og rett ofte gneistrar det av skildringane til Servoll. Vibeke Løkkeberg blir sett med nye, friske auge i ein medrivande og viktig biografi.

Per Roger Sandvik

Per Roger Sandvik er bibliotekar og frilansskribent.