Roman

Serhij Zjadan:

Internatet

Omsett av Dagfinn Foldøy
Pax

Forfattaren og rockemusikaren Serhij Zjadan (f. 1974) vaks opp i den vesle byen Starobilsk i Luhansk oblast, heilt aust i Ukraina, og det er frå dette området han har henta handlinga i Internatet, den tredje romanen hans på norsk, alle omsette av Dagfinn Foldøy.

Bakteppet er krigshandlingane tilbake i 2015 mellom ukrainske styrkar og russiskstøtta separatistar. Inn i dette infernoet sender Zjadan den 35 år gamle ukrainsklæraren Pasja for å hente heim nevøen Sasja frå eit internat i nabobyen på den andre sida av ei flytande frontlinje. Det blir ei tre dagar lang reise tur–retur helvete.

Handlingsdrive

Romanen er sterkt handlingsdriven frå scene til scene og gir levande bilde av eit sivilsamfunn i oppløysing og forfall: Ingen stoler heilt på den andre, ingen veit kven som støttar kven, ingen har oversikt, det heile er kaos og folk på flukt bort frå krigshandlingane i eit vinterleg og diffust landskap fylt av snø og slaps, søle og gjørme, bilvrak, skrot og avfall, knuste ruter og øydelagde hus, butikkar, skolar, sjukehus, alt slik vi kjenner det frå tallause reportasjar, sterkt og nærverande, og ein kjenner seg uvel og smitta av den nervøsiteten, angsten og redsla som blir skriven fram med stor kraft innanfor krigens psykologi, prisgitt lovløyse og korrupsjon i ei klaustrofobisk stemning.

Internatet er ein antikrigsroman av sjeldan kaliber, utan heltar og utan vinnarar, men om det likevel skal peikast på ein vinnar, vil det vere det sivile motet og den humaniteten som den i utgangspunktet nokså tafatte og tiltakslause Pasja viser. Han vågar seg inn i ei krigssone for å redde ut den 13 år gamle nevøen, og begge blir djupt prega av det, ikkje der og da mens dei står midt oppi det, men truleg seinare i form av traume og søvnløyse, nervøsitet og mistankar.

Meiningslaus krig

Det er heilt forferdelege scenar i denne romanen, og sterkast inntrykk gjer kanskje den døde soldaten i eit minefelt. Ingen har henta han ut, men telefonen hans ringer kvar dag til ei bestemt tid. Like eins ein døyande unggut som prøver å ringe heim frå sjukehuset, men ingen tar telefonen. Desse komprimerte scenene opnar dørene inn til det totalt meiningslause i kvar krig, anten det no er dagsaktuelle Ukraina eller Midtausten eller kor som helst.

Serhij Zjadan reiste frå Starobilsk tidleg på 1990-talet og slo seg ned i Kharkiv, der han framleis bur. Han har tidlegare levert strålande romanar om det postsovjetiske Aust-Ukraina, heile vegen i sterk solidaritet med dei svakaste i samfunnet og deira evne til å overleve i ei verd av korrupsjon og lovløyse.

Internatet er med dette tilrådd på det sterkaste.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.