Roman

Roberto Arlt:

Sju galningar

Omsett av Øystein Vidnes
Skald Forlag

Skald held fram med klassikarserien sin og kjem denne gongen med ein roman av ein forfattar eg ikkje visste om, argentinaren Roberto Arlt (1900–1942), og det syner seg å vera eit interessant tilskot til litteraturen.

Boka kom ut i Argentina i 1929, og teksten skildrar samtida med slikt som fanst av ny teknologi den gongen, som fenomen, omgrep og apparat ein då var fortruleg med.

Pengeinnkrevjar

Hovudpersonen, Augusto Remo Gerosain, har hatt ein lite innbringande posisjon som pengeinnkrevjar for Sukkerkompaniet, der han har gjort eit underslag som raskt vert oppdaga. Han har ein dag på seg til å gjera opp for dette, og driv rundt i gatene medan han tenkjer på korleis han skal skaffa pengar.

«Arlts roman kan verta til film, om ein klarer å skildra det indre livet
like godt som forfattaren.»

Odd W. Surén om Sju galningar

Samstundes sviv tankane hans vide ikring, han er ein dagdrøymar som minner om hovudpersonen i novella Walter Mittys hemmelige liv av James Thurber, som vart skriven ti år seinare og filmatisert to gonger. Men Arlts roman kan like gjerne verta til film, om ein klarer å skildra det indre livet like godt som forfattaren, for både dagdraumar og nattedraumar er viktige her, og båe truverdige, dei første er storarta og utan konsekvensutgreiing, medan dei andre er plausibelt irrasjonelle, om enn litt vel poengterte.

Erdosain kjem i kontakt med mange han kjenner frå før, og fleire av dei høyrer lausleg til ei gruppe som fabulerer om ein revolusjon som lesaren i byrjinga ikkje ser som anna enn avvikling av det gamle utan klåre tankar om det nye, men dette vert det endra på, då leiaren av denne gruppa, Astrologen, røper kva planane hans er.

Han meiner at individet i samtida er ulukkeleg av di det har tapt religionen. Han vil såleis skapa ei ny verd etter ein blodig revolusjon. Etterpå skal fleirtalet av folket leva så å seia i steinalderen, langt frå eliten, slik at denne eliten, som av og til ovrar seg for dei primitive, vil verka som gudar, med medisin og teknologi som vil tykkjast magisk og overjordisk for slike som lever 3000 år tidlegare i utviklinga. Dei vil ikkje vera i tvil om eksistensen av gudar, sidan dei faktisk får møta slike, og såleis vil dei sleppa det tyngande ansvaret for eigen lagnad, og leva lukkelege i paradis.

Livsløgn

Tanken er altså å skapa livsløgn for andre, og ikkje overlata den jobben til det private initiativet, som hjå Ibsens Hjalmar Ekdal. Men revolusjonen lyt finansierast, og her har gruppa mange planar. Omfattande bordellverksemd er ei av dei, sidan ein av medlemmane er hallik.

Gerosain har mange idear, men den beste er å kidnappa og drepa ein viss Barsut, som sladra på Gerosain til Sukkerkompaniet, og ein kriminell og djevelsk plan vert klekt ut og sanneleg også gjennomført, eller kanskje ikkje heilt til siste punkt, for boka har nemleg eit framhald i Arlts forfattarskap, men det er ikkje avgjerande for romanen Sju galningar.

Gerosain kjenner seg som ein mordar innan ugjerninga vert gjennomført, og Arlt syner oss på fascinerande vis det indre livet både hjå han og andre som no opplever moralske skruplar, mellom anna ein som lover å ikkje synda meir, alltid tenkja på Jesus: «og stakkars den som ikkje trur på deg, han skal eg knuse trynet på.»

Dette er ei rik og tankevekkjande bok, stadig aktuell, og med eit lukkeleg val av tittelen i ubunden form, det tilfører eitkvart, je ne sais quoi, som franskmennene seier.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.