Sakprosa

Lilla
Sølhusvik:

Fordi det er verdt det. Kvinners vei mot toppen av næringslivet

Cappelen Damm 2019

Eg har med nyfikne lese boka til Lilla Sølhusvik om kjende norske kvinnelege næringslivstoppar. Boka inneheld åtte historier om kvinner som representerer ein slags dobbel minoritet i arbeidslivet; dei har ei rolle der dei er einaste kvinne blant mange menn, og dei har hatt ein karriere og nådd ein maktposisjon som svært få i samfunnet, både menn og kvinner, kan vise til. Dei åtte er Maria Moræus Hanssen, Kristin Skogen Lund, Anne Marit Panengstuen, Berit Svendsen, Hilde Tonne, Gunvor Ulstein, Birgitte Ringstad Vartdal og Margareth Øvrum.

Historiene opnar òg opp ein flik av ei verd som vi generelt ikkje veit så mykje om. Vi får eit glimt av kva som skjer i styreromma og konsernleiinga i dei store selskapa, særleg korleis prosessen med rekruttering av toppleiarar kan gå til. Vi får vite kva som har vore avgjerande for at akkurat desse kvinnene har blitt spurde, takka ja og fått jobben. Sist, men ikkje minst får vi levende forteljingar om åtte dyktige og mektige kvinner som har noko å seie og lære bort.

Boka inneheld ein del fakta om kvinnene, ei forteljing om livet og karrieren deira og nokre enkeltsitat frå intervjua forfattaren har hatt med dei. Forfattaren bidrar med eigne små refleksjonar og analysar og summerer opp læringspunkt frå intervjua til generelle råd til andre kvinner som vil opp og frem.

Som interessert lesar av stoff om kvinner, godt voksen kvinne og leiar i konsulentbransjen, med leiing og leiarutvikling som eige fagområde, finn eg boka relevant – og ganske kul. Dei personlege og direkte historiene gjev ei sjeldan innsikt i det levde livet som kvinneleg næringslivstopp og skildrar korleis dei få kvinnene som har desse posisjonane, løyser utfordringane på ein måte som dei fleste analysar og rapportar på området ikkje får fram.

Samtidig inneheld boka ein systematikk, refleksjonar og samanlikningar som individuelle portrettintervju ikkje har, og ho vågar seg på å vere ei slags sjølvhjelpsbok til kvinner med ambisjonar om å nå langt. Her er òg ein god del å hente i den generelle diskusjonen om korleis ein skal få fleire kvinner inn i topposisjonar i næringslivet.

Tvitydig

Kvinnene i boka står fram som ekstremt dyktige, hardtarbeidande, strukturerte, uredde og ambisiøse, og dei har alle ei sterk tru på at dei kan få til ting, skape verdiar og utgjere ein skilnad i rolla.

Med dette som fokus og prioritet klarer dei å ha ei praktisk og pragmatisk haldning til utfordringane med å ha ein internasjonal toppjobb og ville leve eit mest mulig vanleg liv, med barn, samliv med partnar, familie, vener og fritid.

Om det er desse eigenskapane og haldningane som er suksessformelen, vil mange kvinner ha problem med å kjenne seg att. Kvinnene i boka har dessutan vore heldige – med bakgrunn, foreldre og oppvekst, evner og helse, partnar og kanskje òg tidlege arbeidserfaringar. Dei har hatt eit godt utgangspunkt. Kva er det då å lære? Og kva kan eventuelt gjerast for at fleire, også kvinner med eit anna utgangspunkt, kan lukkast?

Boka seier noko om det som har vore rundt desse kvinnene av strukturelle tiltak, som kvoteringsordningar, utviklingsprogram, coaching eller kvinnenettverk. Men kvinnene legg meir vekt på eigne relasjonar til (mannlege) forbilde på styre- og eigarsida, sjefen eller leiarkollegaer. Dei løfter fram og verdset høgt det dei har fått av støtte frå partnar, familie, vener og ulike tenester. Dei er tvitydige og usikre på kva ulike målretta kvinnetiltak har betydd for dei. Boka bidrar såleis ikkje til ny kunnskap om kva som vil vere kollektivt effektive tiltak for å få fleire kvinnelege toppleiarar.

Individuelle råd

Dei individuelle råda i boka er store og komplekse tilrådingar om korleis ei kvinne bør leve livet sitt og bygge opp støtte rundt seg for å lykkast med å komme til topps i næringslivet. Eg tenkjer på kontrasten mellom desse velmeinte karriereråda og råda som kvinner får i meir kritiske, kvinnepolitiske kontekstar, der dei får forventningar om å representere noko heilt nytt i leiarrolla, qua kvinne, og å skulle utfordre den etablerte kulturen.

Til saman inneber råda at kvinner får eit stort og breitt ansvar for både å dyrke eigen karriere, lukkast som forelder og samfunnsmedlem, utvikle og fornye næringslivet og endre verda. Med ansvaret følgjer behovet for makt, og kvinnas veg til ei toppleiarstilling blir eit viktig prosjekt både for dei sjølve og for andre.

Men er det, som boktittelen antyder, verdt det? Kvinnene i boka seier ja. Dei skildrar på ulike sett korleis det dei får utretta i toppleiarjobben, er verdt kostnaden i form av eigen innsats, einsemd og personlege dilemma.

Eg har tru på at vi framover kan kome til å sjå at toppleiarrolla blir enda meir attraktiv for kvinner. Trendar i arbeidslivet tilseier meir fleksibilitet, mobilitet, bruk av team og samarbeid og nye leiarroller som jobbar saman med andre for å finne ut av ting. Toppleiinga må jobbe meir i prosjekt, jobbe meir symfonisk og ha gode teamkvalitetar. Denne endringsreisa kan gje positiv motivasjon og utteljing for framtidas kvinnelige toppleiarar og gjere jobben enda meir verdt.

Marit Stadler Wærness

Marit Stadler Wærness
er direktør i Deloitte.