Dikt

Thor Magnus Tangerås:

Ø

Samlaget

Debutsamlinga til Thor Magnus Tangerås er på fleire måtar eit imponerande verk. Ho er mogen i både form og språk, og den elegiske språktonen ho er halden i, er i det store og heile overtydande gjennomført. Ø heiter rett og slett samlinga, og det er ei bok om sorg og tap, om dei ytste ting, og ikkje minst om sorgarbeidet.

For temaet er døden til Øyvor, eit barn som ikkje vart meir enn åtte år: «nynn om Ø og Øyvor/ sull om snøen som fell, ordmor/ snøen som fall over kyrkjegarden på Avaldsnes», heiter det i opningsdiktet. Her vert barnet sunge inn i dødsriket, gjennom eit vakkert og nobelt bilete som får meg til å minnast Goethes «Erlkönig».

Eigenleg er heile boka ein einaste stor klagesong, ein elegi, over jenta som døydde, og tonen er høgstemd og alvorstung, som i og for seg høver til innhaldet. Her finn vi djupe og tankevekkjande refleksjonar over døden som fenomen, grunnleggjande poetiske tankar som er noko av det mest gripande eg har lese på lenge: «vit at snøen fell over deg og grava di/ tidleg i februar og til alle tider». I det følgjande diktet er førestillingar frå norrøn mytologi tydelege, sjølv om dei vert førte inn i ei moderne tid:

gravgåvene du skal få med deg i skipet ditt

ikkje spelbrikker, pilspissar, sverd eller smykke

men slimsugar, sonde og oksygenflaske attåt

hårsløyfene, kosedyra og den turkise bodyen

Men sorgtonen vert òg balansert av raseri; raseri over all uforstand dei pårørande til eit sjukt barn ofte råkar på i møtet med offentlege institusjonar. Det ligg dramatikk i kollisjonen mellom lidande foreldre og slektningar og den kalde og umenneskelege papirmølla til byråkratiet.

Boktittelen er tvitydig. «Ø» er sjølvsagt fyrste bokstaven i namnet Øyvor, men det er òg nest siste bokstaven i det norske alfabetet, og på eldre riksmål tyder det «øy».

Hjå barokkdiktaren John Donne heiter det i syttande meditasjonen, her i Åsmund Bjørnstads fine omsetjing: «Eit menneske er inga øy, sitt eige heile; kvar ein er bit av eit kontinent, del av fastlandet.» Denne utsegna kan tolkast som at ikkje noko menneske kviler i seg sjølv, men at vi er avhengige av dei andre, av medmenneska. Difor vert sorga så stor når nokon som står oss nær, går bort, ikkje minst eit barn. Tangerås har lukkast i å gjera god poesi av eiga sorg, og det er ein av grunnane til at samlinga er aktuell og viktig.

Friedrich Hölderlin sa det såleis, attgjeve av Olav H. Hauge: «Mange prøvde å syngja glade den mognaste gleda,/ her kling ho endeleg ut, gjenom tyngjande sorg.» Thor Magnus Tangerås gjer i Ø Hölderlins djupe ord til sine eigne, og ein kan berre vona at boka får mange lesarar.

Kjetil Berthelsen

Kjetil Berthelsen er litteraturvitar.