Sakprosa

Kristoffer Flakstad:

Den danske bog om Norge

Gads Forlag

Små land, som nettopp på grunn av manglande storleik ofte vert oversette ute i den store verda, er gjerne meir enn vanleg opptekne av kva andre måtte meina om dei. Og vi kjem vel ikkje frå at dette gjeld Noreg. Ingen får seia noko positivt om Noreg ute i den store verda utan at det vert registrert og gjeve att i norske medium. Fremst av desse storhendingane var i si tid Roosevelts tale «Look to Norway», sjølv om det eigentleg var kronprinsessa han likte å sjå på. Og i nyaste tid har vi sett korleis kulturministeren har vore over seg over at Tom Cruise har sagt mykje fint om landet vårt, rett nok inspirert av nokre millionar frå den same kulturministeren.

No har det kome ei dansk bok som «ser på Noreg», så då er det vel Dag og Tids og mi plikt å kontrollera om ho seier noko fint om Noreg. Sjølv om det er mindre gildt at boka kjem frå eit anna lite land. Vi likar best amerikansk skryt. Dessutan er det eit ope spørsmål om forfattaren av denne boka, som er nordisk filolog og journalist, er ekte utlending.

Anekdotisk

Jau, han er fødd og oppvaksen i Danmark, men har lange norske røter, både til Bergen og til Stavanger, ja, så mykje at han er norsk statsborgar. Og namnet, Flakstad, er henta frå ei øy i Lofoten. Dessutan har han den tvilsame likskapen med Tom Cruise at han har fått pengestønad frå Noreg til å skriva boka, ja, frå sjølvaste Kong Olavs fond.

Ikkje minst må vi som lesarar ha klart føre oss at boka ikkje er meint for nordmenn, men for danskar, slik at når vi les ho, er det for å kontrollera om han gjev sine landsmenn og -kvinner dei rette fordomane om Noreg. Bakgrunnen, ifølgje Flakstad, er at inntil nylig har danskane berre vore interesserte i Noreg som eit land med den naturen Danmark ikkje har: fjell med alpinbakkar, fjordar med fossar og skogar med meir eller mindre ville dyr. Kultur, derimot? Nei, vi er «fjeldaber». Ikkje kan vi spela fotball eller badminton heller.

Difor vil Flakstad gjera det grundig ved å ta føre seg heile den norske historia frå Harald Hårfagre og fram til i dag, om enn i anekdotisk og litt journalistisk overflatisk form. Og naturleg nok med vekt på der dansk og norsk historie heng saman. Noko som særleg gjeld den såkalla 400-årsnatta. Han kjem seg fort fram til Kristian Kvart og hans reise i Nord-Noreg, med tilhøyrande fremjing av hekseforfølgingar i Vardø. Og til gruvene på Røros for å skaffa kopar til taka i København. Sjølvsagt får vi eit kapittel om dansknorskingane Tordenskjold og Holberg, og så om hendingane som førte til at Ibsens Terje Vigen mislukkast i å reisa til Danmark etter korn. Men som førte til oppvakning frå 400-årsnatta, på Eidsvoll, og den seinare, for danskar, merkelege 17. mai-feiringa.

Frå 1800-talet konsentrerer Flakstad seg om dei to viktigaste kulturbyane for Noreg: Bergen med slike kunstnarar som I.C. Dahl, Grieg og Bull, men mest om Noregs kulturhovudstad, som han har heilt rett i var København og ikkje Stockholm. Særleg for norske forfattarar, som stort sett skreiv på dansk og kjende seg heime der, ikkje minst ho som vart heilt dansk, Amalie Skram.

Så har han sjølvsagt eit kapittel om unionsoppløysinga, der vi får høyra om ein dansk prins som vert norsk konge. Likeins legg han vekt på Nansens rolle, med dansk-norsk familiebakgrunn gjennom Wedel Jarlsberg-slekta. Men her er det vel den einaste tydelege feilen eg finn i boka, når han fortel om «Fram»-ferda at Nansen og Johansen, som nyleg vart skildra i ein roman av dansken Rifbjerg, skulle ha lagt ut «på en farefuld og højdramatisk reise til Sibiren». Dei drog i motsett retning.

Åtvaring

Etter dette vert det ikkje sagt så mykje om tida fram til siste verdskrigen, bortsett frå om den dansk-norske Aksel Sandmose. Og når det gjeld sjølve krigen, får vi vita at ein dansk skodespelar spelar hovudrolla i filmen Kongens nei, og at danskane sende mathjelp til Noreg, men at Finnmark brann i 45.

Når det gjeld tida etter krigen, må eg vel seia at boka vert i overkant overflatisk hoppande mellom døgnflugeliknande hendingar og fenomen. Jau, danskane får høyra om den norske olja, og den engledyrkande prinsessa, men er det så viktig at dei får eit kapittel om at Star Wars vart filma på Finse? Eller at dei får vita om ein del lite nobelprisvinnande norske forfattarar, og dinest om norske popmusikarar med ulik grad av verdsheidring. Spesielt pinleg er det at Flakstad fortel om Pizza Grandiosa og taco. Det kunne han ha spart oss for. Sjølv om han gjer det litt godt med å promovera norsk klippfisk.

Sjølvsagt er det bra at Flakstad gjev ein god gjennomgang av 22. juli-katastrofen. Og dinest peikar på ulikskapane mellom storting og folketing og dansk og norsk politikk, til dømes at vi har eit kristeleg folkeparti. Og at han åtvarar gjestande danskar om at det i Noreg finst fyllikar og satanistar og black metal. Danskar er utvilsamt mindre ekstreme. Men at alt dette vert retta opp takk vera ein norsk TV-serie, Skam, som han bruker eit eige kapittel på, er vel å bomma på proporsjonar?

Spørsmålet til slutt er om danskar har bruk for denne boka? Vi nordmenn vil uansett helst at amerikanarar skal skriva bøker om oss. Og danske turistar i Noreg kan vel ha like stort utbytte av ei Lonely Planet-bok om oss?

Arild Pedersen

Arild Pedersen er professor emeritus ved Universitetet i Oslo og fast bokmeldar i Dag og Tid.