Roman

Edgar Burås:

Du og jeg, Alfred

Cappelen Damm

No er det i vinden å varsle omverda om at ein har tenkt å vere «100 prosent seg sjølv», for eksempel i realityprogram der heilt likt trena, spraytanna, sminka og (av)kledde unge menneske kjem saman for å vere heilt unike på ein identisk måte. Nokre hevdar også at dei går inn for å vere 110 prosent seg sjølv, og det er jo endå meir genuint enn 100 prosent.

Edgar Burås’ (eit psevdonym) roman er ein framtidsfabel, eller eit «tidsbilde», som det står. Her møter vi blant andre ein kvinneleg robot, Syrin, som har eit visst kjensleliv og ei viss evne til å føle smerte, men dette er trass i alt programmerte storleikar. Syrin er programmert til å «gjere menneskeliknande ting». Hovudpersonen reflekterer over dette, han «tenker på åssen det må være å leve hele livet uten å ha lov til å være seg sjæl, men bare skulle etterligne». Vel, ein kan med bakgrunn i innleiinga mi sjå på denne refleksjonen som eit lite spark til notida, frå ei tid der framme, over på 2100-talet.

Den nye verda

Klimaendringane og andre menneskapte kriser har langt på veg tatt knekken på kloden. Regnet er gult og klissete, solnedgangen har ikkje ein sunn farge, lufta er ikkje anbefalt å puste i kvar dag. Det har vore store influensaepidemiar og religiøse vekkingar i desperasjon. EU har overtatt ansvaret for drifta av norsk drikkevatn og fossar. Verdas siste tiger er død.

Likevel har hovudpersonen Elias eit liv der han framleis kan gå i butikken eller ta ein øl med vener. Men nærast forhold har Elias til huset Alfred, katten Zakkeus og etter kvart Syrin, roboten. Huset har ein intelligens, det sørger for mykje som Elias treng, og er ein samtalepartnar. Dei har budd lenge i hop og knytt eit band. Katten er òg glad i huset Alfred, og Alfred har omsut for katten.

Elias har som jobb å «prøveleve bøker». Då sit han i kontrollstolen sin, med hjelm, briller og øyretelefonar, og lar seg omfamne av ei bok. Han føretrekker klassikarar, ikkje smertebøker, som er så in i tida. Men i denne boka vi les no, vil han skrive på gamlemåten. Med penn og papir, og på gammaldags bokmål, som nesten ingen bruker lenger. Dei fleste skriv og snakkar eit «streit nordisk».

Det politiske bildet har endra seg opp gjennom dei mange åra Elias har levd. (Folk blir over hundre år, fordi dei kan skifta ut omtrent alle organ i kroppen.) Han hugsar i -44, då «Norge Først kom over sperregrensa og sto klar til å danne regjering med FRP og Norgedemokratene». Som i andre framtidsfablar kviler det ei uro berre over skildringane av den nye verda, den øydelagde verda, med andre truslar og andre håp enn i dag. Samstundes drøftar Burås enkelte forhold i klartekst, som når Elias siterer ein politikar frå Dei grøne: «Hvis vi fortsetter å behandle maskinene like dårlig som vi behandler dyr, vil det før eller siden straffe seg.» For når maskinene blir meir intelligente enn oss, og programmerer seg sjølve, kva for plass vil det bli for menneska då?

Vekker interesse

Den korte, lett satiriske romanen på 107 sider gir seg ikkje ut for å vere noko djupdykk i miljøproblem, ressursforvalting eller kunstig intelligens, i politikk eller religion, eller i lojalitet og tillit, men han har i seg nok fortetta behandling av desse spørsmåla til at det vekker interesse og ettertanke. Elles er det mest ei pussig og underhaldande bok, ikkje minst stilmessig, ved bruk av dette eksotiske, avleggse «bokmålet».

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.