Essay

Sylvain Tesson:

En sommer med
Homer

Omsett av Agnete Øye
Solum Bokvennen

Opphavet til diktekunsten er formidlinga av slikt som ikkje ligg tydeleg føre, til dømes utsegner om einkvan som ikkje er til stades. Såleis er litteraturen i skyldskap med sladderen, noko som er minst like tydeleg i dag som for over to tusen år sidan, då Homer skreiv Iliaden og Odysseen.

Dette poenget tangerer den franske forfattaren Sylvain Tesson med eit og anna verbalt streifskot i den fine boka En sommer med Homer, som i Noreg er nok eit tilskot til ein god serie frå Solum Bokvennen, men som vart til i Frankrike etter at ein radiokåseriserie om Montaigne vart ein suksess for nokre år sidan.

Kåseriserie

Også boka om Homer var først ein kåseriserie i radioen, men Tesson har tilpassa teksten til skriftleg format, slik at verket no er eit grundig essay om Odyssevs, «hin rådsnare helt», og andre sentrale aktørar i det litterære urmedvitet, og forfattaren demonstrerer at han kan meir enn å skyta streifskot, han har investert tungt i innsikt og gjort seg fortent til ein tiara av godord ved å syna at ein råkar innertiaren ved å overvinna inerti. Sagt annleis: Ein vinn mykje ved å halda seg borte frå minste motstands veg (underhaldning) og lesa eitkvart som stiller større krav til merksemd og ettertanke.

Når eg no fleire gonger har nytta ordet ikonisk som epitet, har eg gjort Homer ei bjørneteneste som Tesson ikkje gjer. For om verka verkeleg verka og var ikoniske, var dei samla under det lite nytta omgrepet ipseitet, som tyder at eitkvart er noko i seg sjølv, og såleis er ferdig tolka av ortodoks tradisjon. Men Tesson syner oss at Odysseen og Iliaden er levande litteratur, spennande skildringar av mennesket i kamp mot maktene og gudane i kamp med seg sjølve. Alt er døme på dei menneskelege vilkåra, difor er det som om kjernen i tekstane var skriven i går. Det provar påstanden til Ezra Pound, om at litteratur er «news that stays news», og det stettar framlegget til Georg Johannesen, då han meinte at dikta til Tu Fu burde prentast på nytt kvar dag, medan det burde gå 1200 år mellom kvar gong VG kom ut.

Aktuelt

Ved å drøfta konflikt og løysing i mytologisk tidsalder og samanlikna med dagens tankesett kjem Tesson fram til at lite har endra seg, anna enn ytre omstende. Og det har han jo rett i, sjølv om eg vil innvenda at djuptgripande, strukturelle omveltingar, representerte ved fenomen som ananaspizza, offside og burettslag, stundom har sett det evigmenneskelege på prøve, men årsaka til den observerte stabiliteten er jo at mennesket er nytt i verda og røynslene våre er så korte. Berre vent!

Tesson får lesaren til å sjå at desse tekstane vedkjem oss den dag i dag, ved å peika på litterære kjerneverdiar som menneskets vilje til å vera trufast mot eigne ideal. Odysseen er ei reise for å finna seg sjølv, for om ein ser det overnaturlege hjå Homer som døme på dei føresetnadene ein ikkje har makt over, finst det også andre som ein kan gjera noko med. Lagnadstrua kan derimot ta motet og initiativet frå ein, men tenkjer ein nøye over det, inneber jo ideen om at alt er lagt til rette av skjebnegudinnene, at hemn er ulogisk, skuld utrydda og ære uråd. Og slik kan ein ikkje ha det. Særleg gjeld det æra, etter mi meining.

En sommer med Homer er kort og godt ei inspirerande og tankevekkjande tekstsamling som ein lyt ta seg god tid med, sjølv om sommaren er på hell.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.