Sakprosa

Marc Eliot:

The Hag. The Life, Times, and Music of Merle Haggard

Hachette Books, New York 2022

Merle Haggard var ein av dei største i countrymusikken. Då han døydde i 2016, hadde han spelt inn over 600 songar, 250 skrivne av han sjølv. Inspirert av songane til Bob Wills, Jimmie Rodgers, Lefty Frizzell og Hank Williams starta han som tenåring å komponere låtar og skrive biletsterke tekster med konsise ordval og djupe observasjonar: kjærleikssongar, alkoholsongar, fengselssongar og togblues.

Den einaste Top 40-hiten hans var julesongen «If We Make It Through December» i 1973. Han lét som ein jazzstandard frå før 1950 med virtuose gitarakkordar og den honningmjuke røysta til Merle Haggard. Songen har ein bodskap som ikkje finst i «White Christmas» til Bing Crosby. Den arbeidslause faren i songen uroar seg for at han ikkje skal klare å lage jul for den vesle dottera.

I vogge-til-grav-biografien som Marc Eliot har skrive om Haggard, blir denne songen samanlikna med eit kanonisert dikt av ein annan californiar, Robert Frost. «Stopping By Woods On A Snowy Evening» har også eit lyrisk eg som møter snøen og desembermørket. Både julesongen til Haggard og diktet til Frost nyttar enkle kvardagsvendingar, lada av einsemd, desperasjon, liding og mysterium så fort du pirkar i overflata.

Dette er interessant, men det blir umotivert synsing når han påstår at «December» kan måle seg med kva som helst av annan amerikansk lyrikk, og at dei litterære smaksdomarane har ignorert Haggard. Det er viktigare for posisjonen til Haggard at han i mai 1974 som første countrymusikar i historia var på framsida til vekemagasinet Time, og at han blei heidra med Lincoln Center Lifetime Award for utøvande kunstnarar. Ifølge Eliot blei Haggard dessutan av Bob Dylan utropt til den største av alle amerikanske låtskrivarar.

Eliot er best når han i biografien framstiller livet til Haggard som ein countrysong. Nokre av grunnmotiva er depresjonen i 1930-åra då foreldra følgde straumen av folk vestover frå det tørkeramma Oklahoma til ei ny framtid i California.

Bakersfield blei ein mellomting av boomtown og hobo-jungel med tett i tett av dansehallar, kneiper og barar der hard og elektrifisert countrymusikk oppstod. The Bakersfield sound var den rake motsetnaden til den pyntelege sound of Nashville. Buck Owens blei den første store utøvaren. Haggard løfta Bakersfield-musikken til dei heilt store høgdene og foryngde heile countrymusikken.

Familien budde i ei kassert godsvogn som faren bygde om. Faren, som døydde då Merle var ni år, er neste motiv. Guten blei sjølvdestruktiv og rømte heimafrå, fekk dårlege vener og kom i ungdomsfengsel. Musikken han spelte saman med ein kompis, heldt han oppe. I 1956 gifta han seg for første gong av fem gonger, og blei familiefar med eit veksande rulleblad av biltjuveri, sjekksvindel og ran.

Etter 17 rømmingar frå soningsopphald fekk han 15 år bak murane i San Quentin med mogleg fråtrekk for god oppførsel. Etter to år blei han sloppen ut på prøve, og i 1965 slo han igjennom med «(All My Friends Are Gonna Be) Strangers», og Strangers blei namnet på det legendariske bandet hans.

I 1969 var Merle Haggard den bestseljande countryartisten av alle. Han var inspirasjonen for Gram Parsons’ countryrock som spreidde seg i California heile vegen til The Eagles.

Øyvind Pharo

Øyvind Pharo er frilans musikkskribent og fast skribent i dag og Tid.