Roman

Niviaq Korneliussen:

Blomsterdalen

Omsett av Kyrre Andreassen
Gyldendal

Nordisk råds litteraturpris blei oppretta i 1962 som ledd i eit nordisk kultursamarbeid. Frå 1985 fekk også Åland, Færøyane, Grønland og Sameland (Sápmi) høve til å nominere kandidatar. Berre Færøyane og Sápmi har vunne prisen, i 1965 (William Heinesen, som dansk kandidat), 1986 og 1991. Det er med andre ord 30 år sidan eit av minoritetsspråka i Norden fekk prisen.

Grønlandske kandidatar har aldri vore i nærleiken av å vinne, til det har bidraga vore for snevert lokale og heimstadprega, utan spesiell litterær kvalitet og litt på sida av det som elles rørte seg i det nordiske litteraturfeltet, men årets kandidat Niviaq Korneliussen (f. 1990) har absolutt noko å fare med i lys av black lives matter, kolonialisme, kjønnsidentitet og opprøret mot gammal urett.

Inn i debatten

Romanen Blomsterdalen går rett inn i denne debatten utan å ende som einsidig partsinnlegg mot dansk kolonialisme og dansk overstyring eller mangel på styring. Det Korneliussen har på hjartet, er den skremmande sjølvmordsstatistikken på Grønland, særleg blant unge, og ho har ikkje noko ferdig svar på kvifor det er slik.

Men ho er inne på den framand­-
gjeringa og rotløysa grønlendarar kjenner overfor det danske. Mindreverdskjensla ved å bli møtt med forakt og latterleggjering, einsemda og utfrysinga, skamkjensla, dette usymmetriske forholdet som alltid oppstår mellom kolonimakt og urfolk der urfolket må tilpasse seg koloniherrane og ikkje omvendt.

Berre noko så enkelt som namn: Svært mange inuittar har tatt danske namn, og lista over alle grønlandske nominasjonar til Nordisk råds litteraturpris frå 1991 fram til i dag, viser berre éin med grønlandsk namn, andre har anten for- eller etternamn som er grønlandsk, men dei aller fleste har danske namn.

Dette gjer noko med identiteten og forankringa i den grønlandske kulturen som vender seg bort frå sitt eige opphav i fangst og fiske og inn mot ein urbanisert og digital kultur.

Slik er det også hos den unge kvinnelege forteljaren, lesbisk og kjærast med Maliina. Det er eit skjørt forhold som går over styr når forteljaren reiser til Århus for å studere antropologi. Studiet går også over styr, og ho reiser heim når kusina til Maliina tar livet av seg, 17 år gammal.

Nedteljing

Forteljaren har i utgangspunktet nære og gode familierelasjonar, men alt som 13-åring opplever ho det første sjølvmordet blant folk ho kjenner, fire i klassen frå folkeskolen har avslutta livet, og heile romanen er komponert som ei nedteljing frå 45 mot 0 der sjølvmord etter sjølvmord dannar bakteppe for det ein aldri snakkar om: dei døde, omgitt av plastblomstrar på ein kyrkjegard i Tasiilaq på Aust-Grønland.

Sjølv om forteljaren både er slagferdig, frekk og ressurssterk, endar det heile i ein djup eksistensiell smerte og ein sjølvdestruktiv desperasjon i 180 kilometer i timen, utan hendene på rattet…

Det er som sagt 30 år sidan eit av dei nordiske minoritetsspråka fekk Nordisk råds litteraturpris. Niviaq Korneliussen er ein sterk og tydeleg kandidat. Skulle ho få prisen, treng ho ikkje unnskylde seg slik færøyske Rói Patursson langt på veg måtte, utan grunn, tilbake i 1986.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.