For ordens skuld
Lars Saabye Christensen tek den paranoide sjølvutslettinga under skrekkveldet på kornet.
I den nyaste romanen til Lars Saabye Christensen er stemninga i slekt med slikt ein finn døme på hjå Ismail Kadare og Uwe Tellkamp, skriv Odd W. Surén.
Foto: Hanna Kristin Hjardar
Roman
Lars Saabye Christensen:
Omagiu
Cappelen Damm
Om noko land skulle eigna seg perfekt for ein roman, må det sjølvsagt vera Romania. Ei slik lukkeleg lokalisering har Lars Saabye Christensen gjort i den nye romanen sin, sjølv om namnet Romania ikkje er å finna i boka. Ein ser likevel fort at det er der handlinga går føre seg, under skrekkveldet til Nicolae Ceauşescu, skomakaren som i romanen vert kalla Kapteinen og stundom Geniet frå Karpatane.
Kona hans vert kalla Mor, og forfattaren har gjort ho noko yngre enn originalen, og dessutan barnlaus, medan ho elles har attkjennande drag, som ei enorm samling skor (3000 par, omtrent som samlinga til Imelda Marcos) og ein mutt personlegdom som får meg til å tenkja at ho kan ha kjøpt dei skorne hjå Al Bundy.
Stormannsgalskap
I romanen møter me Ion Pauker, som er son av ein glasmeister, og som tidleg i boka tidt er å sjå berande på eit vindauga, slik at folk kallar han Utsikten. Mot slutten av boka får me vita, av mor hans, Sanda, at dei bak ryggen hans kalla han Dårleg Utsikt.
Det vert gjort eit poeng av at han er så ekstremt sta, og eg tenkte då at me her har ein litterær slektning av Oskar Matzerath hjå Günter Grass, eller at teksten kunne vera ein homage (av latin, homagium, hylling, som er opphavet til boktittelen) til Grass, men teksten utviklar seg i ei anna lei.
Før lesaren veit ordet av det, har Ion meldt faren for noko småtteri, og glasmeisteren vert kasta i fengsel. Ion Pauker kjem seg til hovudstaden, der han etter kvart får tittelen ordenskansellist, med ansvar for å halda alle utmerkingar og ordenar Kapteinen og Mor har fått, i orden. Rommet desse er plasserte i, er det som heiter Omagiu, og det ligg i det gigantiske Folkets palass, som den stormannsgalne statsleiaren fekk bygd. Som alltid når eitkvart i ein autoritær stat har eit namn med Folket i, er det laga for eliten.
Overlevingsstrategi
Ion Pauker er ein opportunist som stundom er årsak til at andre fell i unåde. Det skal ikkje mykje til. Lars Saabye Christensen har funne fram til den tenkjemåten som ein i andre land ville sjå som paranoid, men som er ein overlevingsstrategi i eit totalitært samfunn.
Ion Pauker vert i sinekyrestillinga som medaljegnikkar og ordensbandstrykar meir eit symbol på eit tannhjul i despotens statsmaskineri enn ein reell aktør. Men posisjonen held han i nærleiken av Kapteinen, og tett på det gjeldande språket, som sjølvutslettande robot.
Stemninga i boka er i slekt med slikt ein finn døme på hjå Ismail Kadare og Uwe Tellkamp, og samstundes er det tydelege spor til Franz Kafka, ikkje minst ved at det i vrimmelen av moglege personar stadig er dei same få, i nye posisjonar, som dukkar opp og får avgjerande verknad på hendingane, i eit vedvarande mareritt som ikkje går heilt inn på nervetrådane til lesaren.
Romanen nemner noregsvitjinga til Kapteinen og frua, og utmerkingane dei fekk her, St. Olavs både ditt og datt. Det kan leggjast til at dei då hadde med seg ein tolk som heitte Sanda, som har gjort så mykje for norsk språk i Romania at ho er riddar av St. Olavs Orden. Geniet frå Karpatane og kona hans står ikkje lenger på lista over dei utmerkte.
Romanen tek ei uventa vending mot slutten, og ei ekstra heilt til slutt, men den er av det melodramatiske slaget og verkar konstruert i ein elles bra roman frå det marerittkabinettet eit mistruisk og persondyrkande diktatur er.
Odd W. Surén
Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Roman
Lars Saabye Christensen:
Omagiu
Cappelen Damm
Om noko land skulle eigna seg perfekt for ein roman, må det sjølvsagt vera Romania. Ei slik lukkeleg lokalisering har Lars Saabye Christensen gjort i den nye romanen sin, sjølv om namnet Romania ikkje er å finna i boka. Ein ser likevel fort at det er der handlinga går føre seg, under skrekkveldet til Nicolae Ceauşescu, skomakaren som i romanen vert kalla Kapteinen og stundom Geniet frå Karpatane.
Kona hans vert kalla Mor, og forfattaren har gjort ho noko yngre enn originalen, og dessutan barnlaus, medan ho elles har attkjennande drag, som ei enorm samling skor (3000 par, omtrent som samlinga til Imelda Marcos) og ein mutt personlegdom som får meg til å tenkja at ho kan ha kjøpt dei skorne hjå Al Bundy.
Stormannsgalskap
I romanen møter me Ion Pauker, som er son av ein glasmeister, og som tidleg i boka tidt er å sjå berande på eit vindauga, slik at folk kallar han Utsikten. Mot slutten av boka får me vita, av mor hans, Sanda, at dei bak ryggen hans kalla han Dårleg Utsikt.
Det vert gjort eit poeng av at han er så ekstremt sta, og eg tenkte då at me her har ein litterær slektning av Oskar Matzerath hjå Günter Grass, eller at teksten kunne vera ein homage (av latin, homagium, hylling, som er opphavet til boktittelen) til Grass, men teksten utviklar seg i ei anna lei.
Før lesaren veit ordet av det, har Ion meldt faren for noko småtteri, og glasmeisteren vert kasta i fengsel. Ion Pauker kjem seg til hovudstaden, der han etter kvart får tittelen ordenskansellist, med ansvar for å halda alle utmerkingar og ordenar Kapteinen og Mor har fått, i orden. Rommet desse er plasserte i, er det som heiter Omagiu, og det ligg i det gigantiske Folkets palass, som den stormannsgalne statsleiaren fekk bygd. Som alltid når eitkvart i ein autoritær stat har eit namn med Folket i, er det laga for eliten.
Overlevingsstrategi
Ion Pauker er ein opportunist som stundom er årsak til at andre fell i unåde. Det skal ikkje mykje til. Lars Saabye Christensen har funne fram til den tenkjemåten som ein i andre land ville sjå som paranoid, men som er ein overlevingsstrategi i eit totalitært samfunn.
Ion Pauker vert i sinekyrestillinga som medaljegnikkar og ordensbandstrykar meir eit symbol på eit tannhjul i despotens statsmaskineri enn ein reell aktør. Men posisjonen held han i nærleiken av Kapteinen, og tett på det gjeldande språket, som sjølvutslettande robot.
Stemninga i boka er i slekt med slikt ein finn døme på hjå Ismail Kadare og Uwe Tellkamp, og samstundes er det tydelege spor til Franz Kafka, ikkje minst ved at det i vrimmelen av moglege personar stadig er dei same få, i nye posisjonar, som dukkar opp og får avgjerande verknad på hendingane, i eit vedvarande mareritt som ikkje går heilt inn på nervetrådane til lesaren.
Romanen nemner noregsvitjinga til Kapteinen og frua, og utmerkingane dei fekk her, St. Olavs både ditt og datt. Det kan leggjast til at dei då hadde med seg ein tolk som heitte Sanda, som har gjort så mykje for norsk språk i Romania at ho er riddar av St. Olavs Orden. Geniet frå Karpatane og kona hans står ikkje lenger på lista over dei utmerkte.
Romanen tek ei uventa vending mot slutten, og ei ekstra heilt til slutt, men den er av det melodramatiske slaget og verkar konstruert i ein elles bra roman frå det marerittkabinettet eit mistruisk og persondyrkande diktatur er.
Odd W. Surén
Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Sunniva M. Roligheten debuterte som romanforfattar i 2022. Boka som kjem ut no, har ho skrive saman med Daniel A. Wilondja.
Foto: Anna-Julia Granberg / Blunderbuss
Orda mellom oss
Sunniva M. Roligheten, Daniel A. Wilondja og Google Translate har saman skrive ein fascinerande tekstkollasj.
Teikning: May LInn Clement
«Blokk har vore nytta om stabben folk vart halshogne på.»
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.
Foto: Ole Berg-Rusten / NTB
Eit spørsmål om kontroll
I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?
Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.
Foto: Samlaget
Ein av oss
Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.