Roman

Ingvild Schade:

Bergverket

Cappelen Damm

Eg føler at nokon ser på meg medan eg les Ingvild Schades (f. 1987) andre roman, at nokon følger med på meg for å sjå om eg les boka riktig. Det er eigentleg ikkje teksten i seg sjølv som er vanskeleg. Sjølv om han nok ikkje er for alle, med lange, innfløkte setningar, hyppige digresjonar og større utgreiingar om geologi og biologi, i tillegg til hopp i både tid og synsvinkel.

Problemet mitt er derimot at eg ikkje alltid forstår kva som skjer, kvifor det skjer, og kva forfattaren vil fortelje, og då blir eg nervøs. Det er sikkert ikkje Schades intensjon å ekskludere nokon, men eg kjenner meg nesten litt dum og er redd for å ha oversett noko, ein tydeleg referanse eller allusjon eller omskriving av ein gresk tragedie eller noko, eitt eller anna må ligge under, det er eg nesten overbevist om.

Men om eg ser bort frå denne frykta, kosar eg meg frykteleg (sic!) med teksten som er utruleg sprø og rik. Og uansett er det ei bragd av ein så ung og fersk forfattar å få romanen til å minne om noko klassisk. Og når eg veit om Schade at ho er ein humoristisk forteljar som er glad i å kødde litt med lesarane, kan det jo hende ho rett og slett vil skrive om overgangen frå barn til vaksen på mest mogeleg snodig og artig vis.

Assosiasjonsrik

Hovudpersonen heiter Karsten og er fjorten år, men han brukar ord som «lærerinde» og «mannekeng» og snakkar såleis som ein gammal mann, eller herre blir vel nesten meir presist. Vi er i Noreg, trur eg, men eg veit ikkje kva tid det er. Snakkar Karsten gammalmodig, eller er dette nokre tiår tilbake i tid? Begge delar er sannsynleg, og det set preg på opplevinga – det blir som å vere fleire stader, eller i fleire dimensjonar, på same tid.

Same kva tid det går føre seg i, er Karstein annleis enn jamaldringane. Han kjem ikkje overeins med nabogutane, dei snakkar nærast ikkje same språk. Dette resulterer i at han isolerer seg over lengre tid og kokar i hop ei krimgåte ved hjelp av ein ekstremt livleg, pubertal fantasi og videokameraet til faren.

Absurd krimgåte

Den absurde krimgåta går føre seg i preteritum. I notid i boka er Karsten og faren på fottur. Verken Karsten eller lesaren veit kor dei er på veg. Så går vi tilbake til nær fortid og blir kjende med Karsten som ein anten irriterande, obsternasig og betrevitande dritunge eller pratsam, evnerik og uskuldig tenåring – det er opp til deg som les, tenker eg. Om eg hadde treft Karsten, ville eg late han få prate i veg om bergartar og synsnerven og anna som måtte interessere han, men det er jo ikkje alltid slikt passar.

På same måte må du vere tolmodig når du les Schades bøker, slik som når du les til dømes Kristian Klausen, som òg er ein språkleg vilter og assosiasjonsrik drammensforfattar.

Eg frydar meg over Bergverket, og for meg er boka årets største litterære overrasking så langt, og ikkje ver redd for å kjenne deg dum. Hiv deg over boka!

Katrine Judit Urke

Katrine Judit Urke er bibliotekar og fast bokmeldar i Dag og Tid.