Roman

Inghill Johansen:

Dette er G

Forlaget Oktober

Kor røynleg er tida, og kva er eigentleg tid? I dei kvantemekaniske labyrintane, der få vågar seg inn, men kjem færre ut både før og etter, kan det sjå ut som tid og materie er svingingar i og eigenskapar ved eit endelaust felt, og elementærpartiklane er berre til når dei vert observerte.

Slikt kan føra til svimlande tankar om alt og inkje, heilt til ein forstuvar stortåa mot dørkarmen og tenkjer at det er no eitkvart som eksisterer lell. Så får ein gjerne ein visjon om at framtid, notid og fortid er like lite røynlege, til ein ser dette: Berre fortida har varig status. Eller som Brand sa det: «Evig eies kun det tapte.»

I den nye boka til Inghill Johansen vert det som har vore, presentert som ein serie av ulike notider. Her møter me ei kvinne som fortel om slekta si i byen eller tettstaden G. No er det slik i G, i neste no annleis, og forfattaren får, ved kloke val og presise ord, lesaren til å sjå det uhandgripelege som noko røynleg.

Ein eigen rytme

Om ein tenkjer på alt som vertikale rørsler, er minnet noko som stig, og opplevinga eitkvart fallande, og just stigande og fallande rørsler er det som er temaet i denne fine romanen, anten det gjeld dei magmatiske bergartane i G (slike har storkna før dei nådde yta), eller flytting mellom to etasjar i huset der forteljaren bur. Slik får teksten eit bylgjepreg på innhaldssida, med ein eigen rytme i hendingane, medan stilen er meir jamt flytande og nøkternt observerande.

Det er også ein slags distansert komikk i denne boka, ikkje ved ordspel, barokke scener eller humoristiske skråblikk, men der stilen er presis, observerande og usentimental, er det noko litt naivt i somme av handlingane, det menneskelege er attkjennande i det forteljaren og andre gjer, medan skrifta om det registrerer utan å falla for freistinga til ytterlegare kommentarar.

Forteljaren har til dømes ei syster som under mykje av romanen har strikking av nokre kufter som eit prosjekt, medan forteljaren, som skal få ei slik kufte, har eit like langvarig og til slutt feilaktig eller mislukka prosjekt med å få målt lengda på armane sine. Dei to systrene er merksame på at det er mykje hjartesjukdom i slekta, og gjer ein innsats for å få tak i den klissete og illeluktande japanske osteliknande spesialiteten natto, som dei sidan mislukkast med å gjera til ein del av det daglege kosthaldet.

Ei anna sak som heller ikkje er så vellukka for ho som fører ordet i boka, er salet av ein del av eigedomen hennar, for ikkje å snakka om freistnaden på å kjøpa seg ein ny dagtank til oljeomnen. For ein lesar som sjølv, til dags dato, knapt har gjort ein einaste god handel, gjer det godt å lesa slikt. Så er me altså fleire som har det på det viset.

Stillferdig

Det er ingen konstruerte scener i denne romanen, alt som skjer, verkar absolutt plausibelt. Teksten handlar om mennesket, for det meste i handlingar og opplevingar som ikkje gjer stor skilnad for resten av verda, men som er viktige for dei det gjeld.

Alt er observert på ein viss avstand og med ein stillferdig og fin tone som ein også kan finna i andre bøker av Inghill Johansen. Det som er eigenarta ved skrivemåten, lèt seg ikkje lausriva frå teksten, det har ingen formel, men er å sansa som ein heilt personleg samklang mellom nøktern registrering og det registrerte mennesket i sine små augneblinkar av nye no, evig fortid og uviss framtid.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.