Roman

Vidar Sundstøl:

En hellig lund

Tiden Norsk Forlag

At sivilisasjonen fungerer, er sjølvsagt for oss, informasjonsstraumen er ei vedvarande flodbølgje, me har tilgang til kunnskap om alt mogleg heile tida. Men tenk om det ikkje var slik. Me har lov og land, pengesystemet er intakt, straumrekningane kjem, og sjølv om det er vinter og «trei står svarte i skogen», veit me at våren kjem med brestande knopp og brånande bre. Men tenk om det ikkje var slik heller.

Miserabelt liv

I den nye romanen til Vidar Sundstøl vantar verda mykje av det som me opplever som essensielt. Me er eit par tiår fram i tida, og ein mann, ein norsk forfattar som lenge har vore inaktiv i yrket sitt, er i Sverige, der han lever eit miserabelt liv. Mykje har skjedd, først og fremst er all skog daud, først ved sjukdom, og seinare ved brannar, og det meste av liv tykkjest borte.

Den gamle mannen bur for seg sjølv, han har mest ingenting, samfunnet har løyst seg opp, det eksisterer så godt som ingen informasjon, med unnatak av at det vert delt ut mat og vatn i ein skulegard. Maten er alltid kjøt av ukjent opphav, og sidan me ikkje møter andre dyr i teksten enn folk og ei daud rotte, er det gjerne like greitt at ein ikkje veit kva vesen kjøtet ein gong var ein del av.

Verda utanfor veit den gamle mannen ingenting om. Om land fungerer, om til dømes Sverige har ein eller annan administrasjon, om det finst bilar, om noko i det heile er i orden. Han har ikkje kontakt med nokon, han bur i ein tom by, men ved utdelinga av mat og vatn dukkar det opp folk, yngre og sterkare enn han. Han ottast dei, han held seg på avstand, og han er den som får minst.

Han har berre seg sjølv, men han har også minne, ikkje minst tenkjer han mykje på skog, på tre, som har vore viktige for familien hans i alle år. Dei levde av skogen, ved skogen og i skogen. Kanskje tenkte dei ikkje så mykje over dette, då skogen var til, då han var ein sikker føresetnad.

Truleg er det slik med alt det som har røynleg og evig verdi, ein er ikkje i stand til å verdsetja det før det er borte. Omvendt kan ein oppleva at noko ein trudde seg avhengig av, ikkje var viktig i det heile, eit fenomen som ovrar seg først når tilgangen til det vert borte.

Stillferdig

Den gamle mannen, som lenge ikkje orka å skriva, har få skattar att på jorda, men han har papir, og han har tre pennar. Han skriv no, han er forfattar att, utan von om å få publisert noko, eller om at nokon skal lesa det han skriv. Eitkvart har tydelegvis skjedd også før samanbrotet, for personane han møter på ved matutdelinga, snakkar eit framandt språk. Mellom dei er det ei kvinne som den gamle mannen er litt oppteken av. Ho har ei tatovering på armen, han trur det kan vera ein flamme, men han er ikkje sikker. Å sjå henne og gruvla over tatoveringa er eit høgdepunkt i dei nitriste kvardagane.

Denne dystopiske romanen er skriven i eit stillferdig språk som høver bra til alderen på hovudpersonen. Og når først gale skal vera, er det ein føremon at samfunnet og informasjon ikkje eksisterer. Då vert det mindre å forklara. Her og der kjem hovudpersonen likevel med ymt om kva som har skjedd, som om han har eit publikum, og dei ikkje veit det han veit, og det er heilt uturvande.

Det tek lesaren ut or fiksjonen og inn i skrivestova til Sundstøl. Men bortsett frå desse ørsmå slingringane er boka stødig og sikker, og ikkje minst tankevekkjande.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.