Ein kulturhistorisk skatt

I vår tid med internett og sosiale medium er det lett å gløyma samlarane og skribentane som sytte for den folkloristiske arven vår – mennene som på 1800-talet ferdast landet rundt for å samla eventyr, segner og andre folkeminne. Framleis er Peter Christen Asbjørnsen og Jørgen Moe folkeeige, og framleis kjem nye utgåver av bøkene deira. Men det finst andre som er komne i gløymsla.

Derfor er det fint at Arne-Ivar Kjerland lyfter fram Thrond Sjurson Haukenæs, ein folkeminnesamlar og lokalskribent frå tida før og etter 1900. For ein må vita om slike som han for å forstå skriftkultur og lesing her i landet på slutten av 1800-talet – kvifor og korleis også allmugen byrja å lesa og få bokleg informasjon.

Unge år

Haukenæs vart fødd i 1840 og voks opp i ein kulturheim på garden Haukanes i Granvin. Faren dreiv som handelskar, og familien sat nokså godt i det. Impulsar frå mora gjorde vesle Thrond til ein flittig lesar av kristne skrifter. Ho fortalde også eventyr og segner frå Hardanger med stor innleving.

Thrond dreiv som sauegjetar som gut. I 16 vintrar, frå 1856 til 1871, var han med på vårsildfiske – dei fyrste åra i open båt. Han gifta seg med Kirsti Gjertsdotter frå Indre Ålvik i 1871.

Same året byrja han forretning på Eide i Granvin. I 1876 innreidde han huset sitt til hotell, Haukenæs hotell, med tanke på turistar i ei tid då fleire dampbåtar frakta passasjerar i fjordane. Han styrte «Gravens forbrugsforening» frå 1873 til 1881 og kjøpte til slutt forretninga. Han gjekk konkurs og fekk ein knekk, ikkje berre økonomisk. Det einaste den 43-årige forretningsmannen var motivert for, var å samla folkeminne, skriva bøker og prøva å leva av det. Kone og tre søner skulle sytast for.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare