Roman

Natalia Ginzburg:

Familieleksikon

Omsett av Astrid Nordang
Oktober 

«Å eg kjedar meg så», er ein av standardfrasane til Lidia Levi, Natalia Ginzburgs mor, i boka Familieleksikon, som no har kome på norsk. For ein norsk lesar er elles «keisam» det siste som slår ein ved tilværet i denne familien, med så mange sterke personlegdomar innanfor veggane av éin heim.

Til å byrje med verkar Familieleksikon som ei veldig kvardagsleg og veldig typisk skildring av ein italiensk familie på sju, der det blir krangla, kjefta og slåst, men der dei i neste sekund ler og er kjærlege mot einannan. Først og sist er dei veldig mange, både i familien og med alle venene, og dei er i konstant rørsle.

Natalia Ginzburg (1916­–1991) er eit stort namn i Italia, men har vore ukjend her til lands. No har Oktober forlag fått omsett to av bøkene hennar, og dei får mykje og fortent merksemd.

Det er forfattarens eigen familie som vert skildra, personane som opptrer, er verkelege menneske som har levd, bak i boka er ei lang liste over dei. Dei fleste er kanskje ikkje så kjende her i landet, men var berømte personar særleg i samtida i Italia.

Handling og replikk

Vi følgjer familien Levi frå då Natalia, yngstebarnet, blir fødd. Til å byrje med er det mest desse munnhella til mor og far og søsken som scenene og handlinga er bygde rundt. Det heile er veldig konkret. Trass i det veldig forskjellige miljøet og den ulike skrivestilen kan det likne ei norrøn ættesoge i at det er gjennom handlingar og aller mest replikkar personar og situasjonar får karakter og farge – og i at det skal vise seg at det heile er mykje meir lagnadstungt enn det først verkar.

Det er eit «vi» i teksten, og ein sjeldan gong eit «eg», men scenene veks fram med eit slags «blikk frå ingen stad», i ein prosa som er støvsogen for direkte utleggingar om kjensler. Det er godt gjort å få det til å bli så fascinerande og vanskeleg å seie akkurat korleis Ginzburg gjer det. Lesaren vil i alle fall berre ha meir av livet til familien Levi, sjølv om ein fleire gonger under lesinga går irriterande surr i alle personane som kjem inn og går ut att gjennom dørene i denne heimen. Lista bak hjelper litt.

Det er først når ein har lese godt over halvvegs, ein begynner å sjå kor godt teksten er komponert, med frampeik og tilbakeblikk, og at under alt det kvardagslege ligg det aller mørkaste alvor.

Dei stillfarne

Ettersom Natalia veks til, giftar seg og får barn, endrar teksten karakter. Særleg etter at Mussolini kjem til makta i Italia, kjem familien, som er halvt jødisk og dessutan aktive antifascistar, i stor fare. Dei fleste av familiemedlemene må i eksil, dei hamnar i fengsel eller konsentrasjonsleirar. Natalias eigen mann døyr i fengsel i Roma i 1944. Også dette er skildra fritt for sentimentalitet.

I ein liten episode om eit jødisk venepar er det eitt einaste ord som gjer heile skildringa så sterk: «stillfaren». Med bitter ironi skriv Ginzburg om to som ingen trudde noko vondt kunne hende med – heller ikkje dei sjølve, eit tilårskome stillfare ektepar. Det hjelpte sjølvsagt ikkje å vere blant dei som ikkje ropa høgt, dei vart henta som alle andre jødar og sende i døden.      

Astrid Nordang har gjort ein god jobb med ein tekst som må ha vore krevjande å føre over til norsk.

Men forlaget må merke seg dette: Det er ikkje familien Ginzburg, men familien Levi det handlar om. Det står feil i forordet av Tove Nilsen to gonger: «familien Ginzburg» og «professor Ginzburg». Ginzburg er jo namnet Natalia fekk då ho gifta seg. Faren til Natalia var professor Guiseppe Levi. Forlaget må rette.  

Hilde Vesaas 

Hilde Vesaas er forfattar, lektor og bokfast meldar i Dag og Tid.