JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

BokMeldingar

Den fantastiske historia om reven

Reven er ifølge Andreas Tjernshaugen ein av dei mest vellukka ville dyreartane i verda.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Nysgjerrig rev på Nesodden som framleis røyter vinterpelsen i mai.

Nysgjerrig rev på Nesodden som framleis røyter vinterpelsen i mai.

Foto: Anders Tjernshaugen

Nysgjerrig rev på Nesodden som framleis røyter vinterpelsen i mai.

Nysgjerrig rev på Nesodden som framleis røyter vinterpelsen i mai.

Foto: Anders Tjernshaugen

5468
20210423
5468
20210423

Sakprosa

Andreas Tjernshaugen:

Reven. Portrett av eit villdyr

Kagge Forlag

På ein planet der menneska har lagt under seg altfor mykje av land og ressursar til bruk for seg sjølve og husdyra, kan vi finne trøyst i at reven ser ut til å klare seg uansett. Vi finn rev på alle kontinent, frå ørken og villmark til bustadfelt og storbyar. Raudreven har òg ei spesiell rolle i norsk og europeisk natur og mytologi – i folkeeventyra, i Den fantastiske Mikkel Rev av Roald Dahl, i Hakkebakkeskogen og i Disney-filmar.

Men soga om reven er mykje eldre og større og rikare enn som så, og det får vi grundig og underhaldande presentert av Tjernshaugen i boka Reven. Portrett av eit villdyr.

Som katt eller hund

Evolusjonshistoria til reven startar for 30 millionar år sidan, ein stad i Nord-Amerika då hundedyra delte seg i to greiner: ulveslekta (Canis) og reveslekta (Vulpes). Etter det har dei utvikla seg i svært så ulik retning. Sjølv om det er lett å sjå slektskapen til hunden når vi ser på spora eller tilfeldigvis treffer på ein rev i nabolaget, er det også mykje som skil dei to.

Ulvane blei store og kraftige, opptekne av å jakte i flokk, og dei legg ned store og små bytte ved å rive og slite dei i hel. Reven blei ein individualist og ein fantasirik opportunist som deler jaktteknikk meir med katten enn med dei andre hundedyra. Stirer du reven inn i auga, vil du også sjå at han har loddrette pupillar, nett som katten.

Ein anna stor skilnad på reven og ulven er denne: Ei grein av ulvefamilien krinsa seg inn på menneska og vart etter kvart tamde (domestiserte), ein kan òg seia at dei tamde seg sjølv for å få tilgang til ly og mat hos menneska. Hundane, og etter kvart ei lang rekkje dyreartar, vart med oss på denne reisa, og i dag er det menneska og husdyra som utgjer den aller største delen av alle levande dyr i heile verda.

Men reven vart ikkje med, han heldt fram med å vere ein som stod utanfor menneska sitt fellesskap.

Den store reveboka

Forteljinga om Mikkel Rev følger forfattaren tilbake til kjelda, den store europeiske reveboka – ei samling historier som først blei skrivne ned på tysk tidleg på 1200-talet, seinare omsette til dansk i 1555 og gitt ut under tittelen En Ræffue Bog. I tysk tradisjon heitte reven Reinhart. Då sogene blei omsette til dansk, fekk han namnet Mikkel. Om Tjernshaugen har rett, er det mogleg å spore dette namnet tilbake til opprøret mot danskekongen Christian 2. i Malmø.

Sjølv om reven i Æsops fabler var ein luring, og framståande personar som Aristoteles og Jesus såg på reven som berar av dårlege karaktertrekk, var det i den store reveboka at reven blei skildra fullt ut slik vi er vane med i dag: lur, slu, svikefull og ein som smigrar seg inn på makta med overtydande talegåver.

Tjernshaugen teiknar eit grundig portrett av reven, han går tett på historia og tett på mytane, men han går òg tett på Mikkel sjølv. Han har gjort seg kjend med reven ved å sitje i skogkanten eller i nærleiken av eit revehi seint om kvelden og tidleg om morgonen for å få eit glimt av kva revane held på med. Han dreg til Langedrag for å helse på raudrevar og fjellrevar og til ein pelsdyrfarm for å sjå på revar i fangenskap medan dei enno finst.

Forsvar for villdyret

Men forfattaren er ein varm forsvarar av villdyret. Tjernshaugen skriv om på karakterskildringa vi har med oss frå mellomalderen. At reven er slu og svikefull, er nok mest av alt karaktertrekk frå oss menneske som vi har lagt til reven.

I boka kan vi lese om korleis forfattaren kjenner seg att i reven som ein familiekjær individualist. Men finast av alt er det når vi kjem tett på det som rører han mest: leiken. Med leik gjer revane seg kjende med verda rundt seg, dei knyter band til ungar og partnar, og dei testar ut kva som kan skje om dei inviterer andre til leiken, anten det er hundar, menneske eller ein rådyrbukk.

Tjernshaugen skriv med stor innleving og engasjement, han evnar å formidle kunnskap om natur på ein måte som femnar både dyra og kulturen deira, og samstundes korleis dyra tek menneskeham og trer fram i vår kultur. Han skriv med levande og kvardagsleg detaljrikdom, men er samstundes faginteressert nok til å ha sett seg grundig inn i evolusjon, biologi og revehelse.

Det einaste viktige emnet der eg ikkje kan sjå at han kjem med nokon ny eller meiningsfull informasjon (anna enn den gamle og temmeleg sikkert oppdikta historia om den sinte budeia), er spørsmålet om kvifor reven har ein kvit haletipp. Men ikkje la det stoppe deg frå å setje deg ned i skogkanten (eller ein anna stad) med denne boka no i vår for å lese om reven og få litt meir innsikt i menneskenaturen i same slengen.

Til slutt litt om den tekniske og faglege produksjonen av reveportrettet. Boka er naturleg nok raud og har eit lett synleg omslag der hovudpersonen stirer deg rett i auga frå framsida. Bileta er ikkje av den storslagne biletboktypen, men meir ei samling kvardagslege situasjonar som illustrerer poeng i teksten.

Tjernshaugen har lagt vekt på å underbygge opplysningane med eit godt noteregister og ei lang litteraturliste, og det er òg freistande å gå vidare og djupare i mange av dei kjeldene han har brukt, ikkje minst den store europeiske reveboka.

Arve Nilsen

Arve Nilsen er veterinær og fast skribent i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Sakprosa

Andreas Tjernshaugen:

Reven. Portrett av eit villdyr

Kagge Forlag

På ein planet der menneska har lagt under seg altfor mykje av land og ressursar til bruk for seg sjølve og husdyra, kan vi finne trøyst i at reven ser ut til å klare seg uansett. Vi finn rev på alle kontinent, frå ørken og villmark til bustadfelt og storbyar. Raudreven har òg ei spesiell rolle i norsk og europeisk natur og mytologi – i folkeeventyra, i Den fantastiske Mikkel Rev av Roald Dahl, i Hakkebakkeskogen og i Disney-filmar.

Men soga om reven er mykje eldre og større og rikare enn som så, og det får vi grundig og underhaldande presentert av Tjernshaugen i boka Reven. Portrett av eit villdyr.

Som katt eller hund

Evolusjonshistoria til reven startar for 30 millionar år sidan, ein stad i Nord-Amerika då hundedyra delte seg i to greiner: ulveslekta (Canis) og reveslekta (Vulpes). Etter det har dei utvikla seg i svært så ulik retning. Sjølv om det er lett å sjå slektskapen til hunden når vi ser på spora eller tilfeldigvis treffer på ein rev i nabolaget, er det også mykje som skil dei to.

Ulvane blei store og kraftige, opptekne av å jakte i flokk, og dei legg ned store og små bytte ved å rive og slite dei i hel. Reven blei ein individualist og ein fantasirik opportunist som deler jaktteknikk meir med katten enn med dei andre hundedyra. Stirer du reven inn i auga, vil du også sjå at han har loddrette pupillar, nett som katten.

Ein anna stor skilnad på reven og ulven er denne: Ei grein av ulvefamilien krinsa seg inn på menneska og vart etter kvart tamde (domestiserte), ein kan òg seia at dei tamde seg sjølv for å få tilgang til ly og mat hos menneska. Hundane, og etter kvart ei lang rekkje dyreartar, vart med oss på denne reisa, og i dag er det menneska og husdyra som utgjer den aller største delen av alle levande dyr i heile verda.

Men reven vart ikkje med, han heldt fram med å vere ein som stod utanfor menneska sitt fellesskap.

Den store reveboka

Forteljinga om Mikkel Rev følger forfattaren tilbake til kjelda, den store europeiske reveboka – ei samling historier som først blei skrivne ned på tysk tidleg på 1200-talet, seinare omsette til dansk i 1555 og gitt ut under tittelen En Ræffue Bog. I tysk tradisjon heitte reven Reinhart. Då sogene blei omsette til dansk, fekk han namnet Mikkel. Om Tjernshaugen har rett, er det mogleg å spore dette namnet tilbake til opprøret mot danskekongen Christian 2. i Malmø.

Sjølv om reven i Æsops fabler var ein luring, og framståande personar som Aristoteles og Jesus såg på reven som berar av dårlege karaktertrekk, var det i den store reveboka at reven blei skildra fullt ut slik vi er vane med i dag: lur, slu, svikefull og ein som smigrar seg inn på makta med overtydande talegåver.

Tjernshaugen teiknar eit grundig portrett av reven, han går tett på historia og tett på mytane, men han går òg tett på Mikkel sjølv. Han har gjort seg kjend med reven ved å sitje i skogkanten eller i nærleiken av eit revehi seint om kvelden og tidleg om morgonen for å få eit glimt av kva revane held på med. Han dreg til Langedrag for å helse på raudrevar og fjellrevar og til ein pelsdyrfarm for å sjå på revar i fangenskap medan dei enno finst.

Forsvar for villdyret

Men forfattaren er ein varm forsvarar av villdyret. Tjernshaugen skriv om på karakterskildringa vi har med oss frå mellomalderen. At reven er slu og svikefull, er nok mest av alt karaktertrekk frå oss menneske som vi har lagt til reven.

I boka kan vi lese om korleis forfattaren kjenner seg att i reven som ein familiekjær individualist. Men finast av alt er det når vi kjem tett på det som rører han mest: leiken. Med leik gjer revane seg kjende med verda rundt seg, dei knyter band til ungar og partnar, og dei testar ut kva som kan skje om dei inviterer andre til leiken, anten det er hundar, menneske eller ein rådyrbukk.

Tjernshaugen skriv med stor innleving og engasjement, han evnar å formidle kunnskap om natur på ein måte som femnar både dyra og kulturen deira, og samstundes korleis dyra tek menneskeham og trer fram i vår kultur. Han skriv med levande og kvardagsleg detaljrikdom, men er samstundes faginteressert nok til å ha sett seg grundig inn i evolusjon, biologi og revehelse.

Det einaste viktige emnet der eg ikkje kan sjå at han kjem med nokon ny eller meiningsfull informasjon (anna enn den gamle og temmeleg sikkert oppdikta historia om den sinte budeia), er spørsmålet om kvifor reven har ein kvit haletipp. Men ikkje la det stoppe deg frå å setje deg ned i skogkanten (eller ein anna stad) med denne boka no i vår for å lese om reven og få litt meir innsikt i menneskenaturen i same slengen.

Til slutt litt om den tekniske og faglege produksjonen av reveportrettet. Boka er naturleg nok raud og har eit lett synleg omslag der hovudpersonen stirer deg rett i auga frå framsida. Bileta er ikkje av den storslagne biletboktypen, men meir ei samling kvardagslege situasjonar som illustrerer poeng i teksten.

Tjernshaugen har lagt vekt på å underbygge opplysningane med eit godt noteregister og ei lang litteraturliste, og det er òg freistande å gå vidare og djupare i mange av dei kjeldene han har brukt, ikkje minst den store europeiske reveboka.

Arve Nilsen

Arve Nilsen er veterinær og fast skribent i Dag og Tid.

Tjernshaugen teiknar eit grundig portrett av reven. Han går tett på historia, tett på mytane.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes
Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes
Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Foto: Nina Djæff

BokMeldingar
Ronny Spaans

Eit sandkorn i maskineriet

Ole Paus skriv mest om slektsbakgrunn og mindre om artistkarrieren i sjølvbiografien sin, men det forklarar likevel mennesket Ole Paus.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis