Poesi og prosa i utval

Fernando Pessoa:

Å vere ein annan

Omsett av Øystein Vidnes
Skald

Me seier stundom om einkvan at han eller ho er heil ved. Då meiner me sjeldan at vedkommande er ein treskalle, men at det er noko solid ved personen, noko utan endring. Som om det skulle vera så bra! Dei flyt i alle høve godt, slike, medan dei meir samansette søkk til botnar. Ein slik var tydelegvis den portugisiske diktaren Fernando Pessoa, og skal me halda oss til treverda og klassifisera Pessoa arborært (latin) og dendrologisk (gresk), er han å sjå som ein heil skog. Eg tykkjer likevel det er meir høvisk å kalla han eit bibliotek.

Ny heilskap

I utvalet Å vere ein annan i klassikarserien til Skald forlag, der boka kvalitativt sett høyrer heime, men på nokre måtar slett ikkje gjer det, av di det er eit utval som omsetjaren har gjort, slik at boka som heilskap er original og ny, møter me nokre av dei oppdikta forfattarane som til saman utgjer Fernando Pessoa.

Tekstane er ordna etter kalenderen, altså kronologisk, og det ser ut til å vera ein god metode, sjølv om dei sidene ved samtida som opptek desse forfattarane, for det meste har med personlege kjensler og refleksjonar å gjera, og desse er stundom tidlause. Apropos kalenderen: i ein note til side 19 nemner Øystein Vidnes at 17. januar 1912 var ein torsdag. Men sidan 1912 var eit skotår, og datoen kom før skotårsdagen, var nok 17. ein onsdag det året, slik det var i 1940, 1968 og 1996 – og vert i 2024. Berre vent og sjå! Derimot var 17. januar 1918 ein torsdag.

Viktigare enn alt dette er det at dei ulike forfattarane på forvitneleg vis uttrykkjer personlegdomen sin. Eg har festa meg mest ved den reflekterte Bernardo Soares, ein smålåten mann som er nøgd med å vera bokhaldarassistent, og slett ikkje vil stiga i gradene, og den tidvis affekterte vitalisten Álvaro de Campos, i den eine augneblinken eit heilt kor åleine i si hylling av Walt Whitman, og ved neste høve moralsk fortørna over ambivalensen hjå ein familie som har mista eit barn i ei ulukke, men som no har fått pengar i erstatning.

Gode tankar

Campos vert levande i desse ytterpunkta av affekt og opphissing, medan Soares er det ved å gleda seg over eit liv med små suter og få utfordringar. Campos meiner også at han har eit stort potensial som ikkje er aktualisert, og at han sjølv er «ånda som gir liv», men han gjennomskodar seg sjølv i dette, når han seier at verda er for dei som er fødde til å erobra henne, ikkje for dei som drøymer om det, sjølv om dei kanskje har rett. Han skal «alltid vera han som venta på at døra skulle opne seg ved foten av ein vegg utan dør». Ja, det er jo den draumen me ber på.

Bernardo Soares gjer seg gode tankar om ting som får lesaren til å stogge og ta seg ein tenkjepause, til dømes når han skriv om ein park i byen, og at det som øydelegg parken, er at blomar og tre på ein måte er fangar. Lesaren forstår at Soares ser dei gode intensjonane attom parkanlegget, men at det regulerte og planmessige øydelegg det som kunne ha vore ein oase. Og kanskje finn Soares meir glede i den strøymande menneskeelva i gatene, med individ som er særprega av det ordinære.

Dette er ei bok ein ikkje skal lesa i ei økt, men helst litt no og då, og ein skal ikkje tolka tekstane i hel, men sjå dei slik ein annan bidragsytar, Ricardo Reis seier om blomar: «Plukk ikkje blomar. Når dei er plukka, kan dei berre gi oss sin død.»

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.