Roman

Britt Karin Larsen:

Berøringen

Cappelen Damm

Skal ein fortelje om det mest smertefulle, når ein veit det vil såre andre? Og kva om dette som ein trur skjedde ein gong, slett ikkje gjekk til slik ein hugsar det? Kven eig sanninga?

Slike spørsmål – og mange andre – blir stilte i Britt Karin Larsens nye roman, som kanskje mest av alt er ein kommentar til debatten om røyndom i litteraturen. Forfattaren har ei merittliste som nærmar seg førti bøker. Særleg for dei siste romanseriane har ho fått mykje åtgaum og blitt kalla «ein forteljar av Guds nåde». I denne siste boka nyttar ho ikkje dette potensialet på same kraftfulle måte som tidlegare.

Våre skrøpelege liv

Innanfor ei rammeforteljing om ei eldre kvinne som for ei tid oppheld seg på ein campingplass for å forsøke å skrive ei historie ho har ruga på eit heilt liv, om noko som hende då ho var lita, får vi servert ei mengde andre forteljingar. Nokre av dei kjem frå kvinna sjølv, det er eigne minne og slikt som folk ho har møtt, har fortald. Anna høyrer ho frå dei ho kjem i snakk med, her ho er no. Felles for anekdotane er at forma er kort og skisseaktig, medan tematikken tung og alvorleg. Det handlar om incest og drap og store svik, om å bli forlaten og forrådd. Her er også historier om ikkje fullt så dramatiske hendingar, men som like fullt fører til vonbrot og djupe sår.

Mange fortel om bitre kjensler, dei strevar med å forsone seg med at ting ikkje vart noko av eller ikkje vart slik dei håpte. Fleire har eit sterkt sakn etter nærleik – og altså berøring. Det er snakk om berøring både i fysisk og i overført tyding, og både om den gode og den vonde kroppskontakten. Hovudpersonen voks opp i eit miljø der det vanka slag og straff, og der enkelte vaksne kanskje kom for nær ein barnekropp.

Problemet er at det heile er og blir skisser. Eg kan ikkje forstå kvifor den eminente forteljaren Britt Karin Larsen har valt denne forma, der personar og hendingar berre kjem fram i slike overflatiske riss, utan sterke fargar eller tydelege konturar. Sidan historiene tar utgangspunkt i svære tema, har dette formatet essayistiske trekk. Likevel blir heilskapen for svak. Dei korte historiene blir fragment utan den narrative stringensen eller «suspensen» som gode forteljingar bør ha, eller den velformulerte brodden som høyrer eit godt essay til.

Store spørsmål

Eit anna særtrekk ved boka er alle spørjesetningane. Dette grepet kan vi kjenne att frå andre bøker av Larsen. I Berøringen kjem dei så tett at det heile blir trøyttande å lese. Alle spørsmåla stoggar leseflyten, ein flyt som frå før ikkje er så god, på grunn av den fragmentariske forma.

Spørsmåla i seg sjølv er plausible nok, komplekse og aktuelle. Det handlar særleg om røyndom, skriving og anna forteljing. Men vi er også innom metoo – som jo i botn og grunn handlar om det same.

«Men om sannheten kan ødelegge et liv, hvor viktig er den da å fortelle?», blir det spurt på den siste sida i romanen, eit vesentleg spørsmål som sjølvsagt ikkje har noko eintydig svar. Vanskelegare å like er det at forteljargrepa Larsen har nytta i Berøringen, gjer at dei store temaa ho tek opp, nettopp ikkje rører oss i tilstrekkeleg grad.

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er lektor, forfattar og fast skribent for Dag og Tid.