Aldri meir strikkepinnar

Som ung student gjekk eg i 8. mars-tog med parolar som «Bort med alle vonde minner – aldri mere strikkepinner!». Men eg trur eg kanskje ikkje heilt tok inn kva type ufatteleg brutal sjølvskading slagorda sikta til. På slutten av 1980-talet var retten til legeassistert abort blitt noko bortimot sjølvsagd her til lands. No trekkjer fleire og fleire statar i USA, og dessutan ein del europeiske land, desse rettane vekk og opnar såleis på ny for alle typar livsfarlege illegale abortar, noko som særleg vil ramme fattige.

Det er nok mykje av grunnen til at den snart åtti år gamle Av måneskinn gror det ingenting blir opplevd som høgaktuell og at Aschehoug vel å gi ut boka på nytt i år. Mange store forlag i fleire land har heilt nyleg kjempa om rettane til boka. Romanen har også vore dramatisert, seinast i fjor i Bergen. Den nye utgåva har fått eit føreord av Maria Kjos Fonn. Språket er modernisert, men forsiktig og nennsamt. Framleis kan ein sjå at handlinga går føre seg i ei anna tid, men enkelte formuleringar som ville verke gamaldagse på notidslesarar, har vorte luka vekk.

Mottakinga av boka i 1947 var noko blanda. Enkelte konservative oppfatta forteljinga som støytande med sterk sosialpolitisk tendens. Kollega og kampfelle Inger Hagerup var mest positiv då ho melde boka i kommunistavisa Friheten. Like omsynslaust som Amalie Skram torde Torborg Nedreaas å ta opp brennbare tema. Eg kan føye til at også den deterministiske haldninga har Nedreaas til felles med Skram: Det som skjer med hovudpersonen, er på mange måtar gitt på førehand, det synest umogeleg å sleppe unna den vonde lagnaden.

Eit vitnesbyrd

Av måneskinn gror det ingenting er eit vitnesbyrd om eit lidingsfullt liv, kroppsleg og sjeleleg. I opninga møter vi ein eg-forteljar som ein kveld får kontakt med ei kvinne på ein jernbanestasjon. Ho blir med han heim, men han må velje, seier ho – kroppen eller sjela? Det blir sjela. Gjennom heile natta og utetter morgonen fortel kvinna si historie. Teksten er slik ein lang monolog, avbroten av nokre få korte kommentarar frå han som lyttar – og ikkje kronologisk. Forteljinga kjem slik ho ville ha vore i røynda, abrupt og med store hopp i tid.

Det har vore eit liv i stor smerte og sorg, i fattigdom og einsemd. Ein ulykkeleg kjærleik til ein mann som ikkje ville ha ho fullt og heilt, vart styrande for livet hennar og gjorde at ho pendla mellom håp og fortviling i årevis – mellom intens lykke og svart sorg. Mest det siste. Ho var ikkje riktig god nok for han. For kvar avvising sokk ho djupare ned i liding og sjølvfornedring, særleg på grunn av dei uønskte graviditetane.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare