Meir um Dostojevskij. «Was Strafe und Prüfung scheint wird dem Wissenden Hilfe, was den Menschen in die Knie stürzen soll, richtet den Dichter erst eigenlich auf … Jeden Blitz, der ihn trifft, fängt er auf und verwandelt, was ihn verbrennen sollte, in seelisches Feuer und schöpferisches Ekstase.» Zweig (Baumeister der Welt)

Og han held fram: «Was einen Schwächeren zermalmt hätte, stählt diesem Ekstätiker nur die Kraft.»

Og Zweig nemner so Wilde, som òg hamna i tukthus, som døme på korleis ein fin yverklassemann tek denne lagnaden. Wilde skjemmest yver sine medfangar; Dostojevskil søkjer deira lag og vil vinna dei, vera som ein av dei.

Og so fallsykja. Han elska desse stundene då han fekk uppleva ekstasen og synene, då alt loga upp i all-kjensle og samklang. Men etterpå kom naudi og elendet, han kjøpte desse stundene dyrt. Og likevel: han klaga aldri, og vilde ikkje vore sjukdomen forutan. Sjå elles Idioten.

Stutt sagt, kome sorg, kome ulukke, kome sæle og fred, det kjem ut på eitt, berre du brukar det, det skal alt tena til velsigning, dette lærer Dostojevskij’s liv deg.

Baudelaire kjem meg i tankane når eg les um Dostojevskijs lidingsliv, han òg smidde si naud og sine laster og sin sjukdom um til kunst, endå mykje av hans lagnad var sjølvvalda.

Ein annan, av edlare slag, er Nerval, endå han tapte. Fröding er òg ein, endå han ikkje greidde segja ja som Dostojevskij. Nei, det er ikkje mange som han. Ingen.

Hölderlin er noko for seg sjølv, kanskje den største. Det er ikkje sagt han vilde utatt or sitt rike (berget), der var ljuvt å vera, kall han galen, det er ikkje sagt verdi forstår han. Eg kan forstå han. Den skrivingi – kva er vel det, når alt kjem til alt?

Men, og her kjem me inn på noko: Skylnaden for «der einzig wach Wiederkehrenden, peinlichsten Beschreibung aus dem Land der Schatten und Flammen» – koma med den, gjeva att upplevingane.

Det var det Dostojevskij gjorde. Hölderlin tagde. Nerval gjorde mykje, etter evne. Himmel og helvite, liv og død, sæle og avmakt, Dostojevskij prøver ikkje foreina dei i harmoni, nei, han svingar alltid frå eine ytterpunktet til det andre.