Altfor seint, sjølvsagt, men endeleg har Den norske Forfatterforening gjeve 17 norske forfattarar ei offentleg orsaking for at foreiningas eigen «rettsinstans», den såkalla æresretten, dømde dei for å ha «sviktet den nasjonale sak», som det heitte, og «gjort sig uverdig til å være foreningens medlemmer», i 1945.

Dei 17 forfattarane er Per Arneberg, Stein Balstad, André Bjerke, Ejlert Bjerke, Johan Bojer, Waldemar Brøgger, Theodor Dahl, Audun Hierma, Trygve Hjort Johansen, John Klepzig, Alf Larsen, Georg Wasmuth Sejersted, Olav Sletto, Ragnar Solberg, Harald Thaulow, Thorvald Tu og Herman Wildenvey.

Denne saka er ei trist historie. Som leiaren i forfattarforeininga i dag, Heidi Marie Kriznik, seier: «Det ble handlet på en del rykter og følelser, på altfor tynt grunnlag.»
Diverre var det internt i foreininga liten motstand og strid om opprettinga av «retten» og retningslinene for arbeidet. Og det gjekk fort. Alt arbeid var ferdig og alle dommar var klare på eit halvår.

Sjølve domsvedtaket vart gjort på foreiningas julemøte 13. desember – alt tragisk skildra i Nils Johans Ringdal bok om forfattarforeiningas historie frå 1993 og Dag Solhjell og Hans Fredrik Dahls bok Men viktigst er æren frå 2013.
52 medlemer møtte opp på restaurant Telle i Oslos for å røysta over kjenninga til «retten». Dei fleste visste ikkje kven som skulle opp til doms før dei kom på møtet. Sjølve «rettsforhandlingane» liknar ein farse. Det var ingen realitetsdebatt om saka til kvar einskild forfattar, og ingen fekk møta for å kunna forsvara seg.

Namna og dei ulike straffene vart lesne opp: Wildenvey fekk «reprimande», Stein Balstad fekk beskjed om at «man finner det sømmelig at han ikke utgir bok i år», Andre Bjerke og Olav Sletto fekk «inndragelse av inntekt» og så vidare. Alle sakene vart røysta over i eitt, og dei tiltala forfattarane vart dømde med 27 mot 12 røyster.

Tap av inntekt var éin ting, like vanskeleg for den einskilde var audmjuking, stigmatisering og i praksis publiseringsforbod og boikott frå både aviser, tidsskrift og forlag i mange år framover. Rettsprosessen var ikkje ein rettsstat verdig. På nytt vert vi minna om kor viktig det er at vi til kvar tid handhevar rettsprinsippa våre strengt og prinsipielt.

Svein Gjerdåker

MERKNAD: Leiaren hadde opphavleg tittelen «Reinvaska», som var misvisande. Likeins setninga: «Men no er altså kvar og ein av dei endeleg reinvaska offentleg.» Meininga var å kritisere den uansvarlege prosessen til æresretten, ikkje kva den einskilde forfattar måtte ha meint og gjort under krigen.