Tysdag denne veka forlét den siste amerikanske soldaten Afghanistan etter 20 år i landet. Taliban feira det heile med maskingeværsalvar, akkompagnert av frasar om fred og velstand – i påvente av eit komande autoritært islamsk styre.

Måten tilbaketrekkinga skjedde på, var ei tragisk vidareføring av den mislukka amerikanske krigen (med norsk støtte) i Afghanistan dei siste 20 åra. Tilbake sit Taliban med enorme mengder amerikansk militært utstyr – helikopter, militære køyretøy, våpen og ammunisjon.

Det er knapt til å skjøna at ikkje meir av dette utstyret vart øydelagt før amerikanarane drog frå landet. Men vi får nok meir kjennskap til kva som skjedde under tilbaketrekkinga, når dei amerikanske høyringane i Kongressen kjem i gang. For denne saka kjem til å fylgja president Biden så lenge han sit i embetet.

Ein skulle no tru at lærdomen frå Afghanistan vil hindra at USA, Europa og Noreg gjev seg inn på tilsvarande militære eventyr i framtida. Men kan ein stola på det? Knapt. Vi bomba i Libya i 2011, sjølv om lærdomane frå Irak og Afghanistan alt då tydeleg synte kor risikabelt og uansvarleg det er å gå til krig langt borte for å skapa «fred og demokrati». Og vi sender utruleg nok i desse tider – om enn ein liten kontingent – soldatar til Mali.

Difor treng vi no ein grundig gjennomgang og diskusjon om dei norske militære engasjementa i utlandet dei siste 20 åra. Korleis har vedtaksprosessane vore? Har vi hatt klare og realistiske målsetjingar om kva vi ville oppnå? Kva læringsprosess har det vore i tida mellom dei ulike engasjementa?

Spørsmåla er mange og viktige for norsk utanrikspolitikk i åra som kjem. Ikkje minst må Forskingsrådet sjå det som ei viktig oppgåve å forska på desse spørsmåla.

Svein Gjerdåker