JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Leiar

Havørna er ikkje heilag

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Havørn med fisk ved Løfsnes i Flatanger.

Havørn med fisk ved Løfsnes i Flatanger.

Foto: Stian Lysberg Solum / NTB

Havørn med fisk ved Løfsnes i Flatanger.

Havørn med fisk ved Løfsnes i Flatanger.

Foto: Stian Lysberg Solum / NTB

2221
20240816
2221
20240816

I 1968, etter 123 år med skotpremie på havørn, var det eit yrande liv i dei norske fuglefjella. Sidan fredinga av havørna har sjøfuglkoloni etter sjøfuglkoloni kollapsa, fuglefjellet på Runde er desimert, og krykkjekolonien på Vedøya på Røst er borte, som på Hornøya i Aust-Finnmark, for å nemna nokre triste døme.

Medan den eine sjøfuglarten etter den andre har hamna raudlista, er havørna av raudlista. På det meste blei det utbetalt skotpremie for tusen ørnar i året, skriv Knut Sverre Horn på NRK.no. No er her til kvar tid opptil 4200 hekkande par havørner, melder Birdlife Norge – under tittelen «Havørna – en norsk suksesshistorie».

Stemmer det? Må ein vera norsk rovfuglekspert for ikkje å tenkja den tanken at det kan vera stikk motsett, nemleg at andre artar har betalt ein høg bris for havørndyrkinga i nyare tid? Lat gå at me andre ikkje ser dei meir komplekse årsakene til sjøfuglkollapsen, som skipla marine økosystem, til dømes at menneska har teke fisken frå fuglane, og til og med teke fiskesloet frå dei med forbodet mot utkast i hav frå fiskefartøy.

Krykkja lastar oss ikkje, tvert om, ho har no etablert eit nytt fuglefjell på hengebrua over Gjemnessundet i Møre og Romsdal, og ei årsak til det kan vera at havørna ikkje trivst der, mellom menneske. Slik har det òg blitt i Tromsø. Menneska har blåse opp bestandane av sjøfugl ved å skjerma dei mot ørn, og no kanskje desimert dei same artane med hjelp frå ørna. Slik har me styrt og stelt med liv og lagnad til lands og til havs og i lufta med.

Ørna er ei dårleg jeger, seier eksperten Alv Ottar Folkestad til NRK, og ein god fiskar, legg han til. Som om det skulle frikjenna ørna i denne saka. Ein dårleg jeger skremmer òg opp hekkande sjøfugl, så svartbak, ramn og kråke uforstyrra kan forsyna seg av egg og ungar. At flokkar på meir enn 50 havørnar kan ha katastrofal verknad på eit fuglefjell, er rimeleg å tru.

Det er mykje me lekfolk ikkje veit om ørn og sjøfugl, men eitt er visst av di me har røynt det: Ørna kjem att som art om ein eliminerer lokale individ. Med liten risiko, minimal kostnad og raske resultat. At gevær skal vera uprøvd slik sjøfuglstoda er, medan dei lærde stridest, verkar uansvarleg.

Johan Brox

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

I 1968, etter 123 år med skotpremie på havørn, var det eit yrande liv i dei norske fuglefjella. Sidan fredinga av havørna har sjøfuglkoloni etter sjøfuglkoloni kollapsa, fuglefjellet på Runde er desimert, og krykkjekolonien på Vedøya på Røst er borte, som på Hornøya i Aust-Finnmark, for å nemna nokre triste døme.

Medan den eine sjøfuglarten etter den andre har hamna raudlista, er havørna av raudlista. På det meste blei det utbetalt skotpremie for tusen ørnar i året, skriv Knut Sverre Horn på NRK.no. No er her til kvar tid opptil 4200 hekkande par havørner, melder Birdlife Norge – under tittelen «Havørna – en norsk suksesshistorie».

Stemmer det? Må ein vera norsk rovfuglekspert for ikkje å tenkja den tanken at det kan vera stikk motsett, nemleg at andre artar har betalt ein høg bris for havørndyrkinga i nyare tid? Lat gå at me andre ikkje ser dei meir komplekse årsakene til sjøfuglkollapsen, som skipla marine økosystem, til dømes at menneska har teke fisken frå fuglane, og til og med teke fiskesloet frå dei med forbodet mot utkast i hav frå fiskefartøy.

Krykkja lastar oss ikkje, tvert om, ho har no etablert eit nytt fuglefjell på hengebrua over Gjemnessundet i Møre og Romsdal, og ei årsak til det kan vera at havørna ikkje trivst der, mellom menneske. Slik har det òg blitt i Tromsø. Menneska har blåse opp bestandane av sjøfugl ved å skjerma dei mot ørn, og no kanskje desimert dei same artane med hjelp frå ørna. Slik har me styrt og stelt med liv og lagnad til lands og til havs og i lufta med.

Ørna er ei dårleg jeger, seier eksperten Alv Ottar Folkestad til NRK, og ein god fiskar, legg han til. Som om det skulle frikjenna ørna i denne saka. Ein dårleg jeger skremmer òg opp hekkande sjøfugl, så svartbak, ramn og kråke uforstyrra kan forsyna seg av egg og ungar. At flokkar på meir enn 50 havørnar kan ha katastrofal verknad på eit fuglefjell, er rimeleg å tru.

Det er mykje me lekfolk ikkje veit om ørn og sjøfugl, men eitt er visst av di me har røynt det: Ørna kjem att som art om ein eliminerer lokale individ. Med liten risiko, minimal kostnad og raske resultat. At gevær skal vera uprøvd slik sjøfuglstoda er, medan dei lærde stridest, verkar uansvarleg.

Johan Brox

Emneknaggar

Fleire artiklar

Kathrine Nedrejord er forfattar, dramatikar og scenekunstnar. Ho er samisk med røter i Kjøllefjord i Finnmark, men har budd i Paris sidan 2011.

Kathrine Nedrejord er forfattar, dramatikar og scenekunstnar. Ho er samisk med røter i Kjøllefjord i Finnmark, men har budd i Paris sidan 2011.

Foto: Fartein Rudjord

BokMeldingar

Eg ropar om det heile tida

Boka til Kathrine Nedrejord er både pamflett og roman.

Hilde Vesaas
Kathrine Nedrejord er forfattar, dramatikar og scenekunstnar. Ho er samisk med røter i Kjøllefjord i Finnmark, men har budd i Paris sidan 2011.

Kathrine Nedrejord er forfattar, dramatikar og scenekunstnar. Ho er samisk med røter i Kjøllefjord i Finnmark, men har budd i Paris sidan 2011.

Foto: Fartein Rudjord

BokMeldingar

Eg ropar om det heile tida

Boka til Kathrine Nedrejord er både pamflett og roman.

Hilde Vesaas

Teikning: May Linn Clement

Ord om språkKunnskap
Kristin Fridtun

Oppbretta brok i bratta

«Å bretta er i grunnen ‘å gjera bratt’, og i norrønt hadde bretta just tydinga ‘reisa opp, reisa seg’.»

Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Foto: Nina Djæff

BokMeldingar
Ronny Spaans

Eit sandkorn i maskineriet

Ole Paus skriv mest om slektsbakgrunn og mindre om artistkarrieren i sjølvbiografien sin, men det forklarar likevel mennesket Ole Paus.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes
Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis