«Debatten om rasisme kan godt fornorskes», skriv politisk redaktør i Aftenposten Kjetil B. Alstadheim i ein kommentar om samehets i Noreg. Ein hets som i dag kan ta form som sjikane på gata og i regionsavisa Nordlys, og som i hundre år var strukturell med den statlege fornorskingspolitikken andsynes samar og kvenar, nemner han.

Alstadheim jamfører i kommentaren norsk og utanlandsk rasisme slik: «I USA og andre land har debatten om rasisme ført til at filmer og TV-serier tas bort fra strømmetjenester eller utstyres med en liten varselplakat fordi de demonstrerer fordommer og utdatert menneskesyn. Her hjemme selges fortsatt Joikaker (sic) med en lett karikert samegutt på innpakningen.»

Aftenposten-redaktøren skriv diverre ikkje om dei strukturelle skilnadene mellom levekåra til den svarte minoriteten i USA og urfolket i Noreg: I USA var målet apartheid, i Noreg var målet assimilering. Altså det stikk motsette. Det er verdt å nemna.

Der USA (bokstaveleg tala) har brukt pisk på afro­amerikanarar, har Noreg vidareført fornorskingspolitikken med gulrot – i form av samiske særrettar som kan generera avundsjuke mellom ikkje-samar, det vil seie etniske nordmenn (og kvenar, til dømes), til liks med rasistiske ytringar i kommentarfelt.

Fornorskingspolitikken botna i ei tru – rasjonell eller ikkje – på at folk og grupper med berre laust samband til norsk språk, norsk kyrkje og norsk kultur, kunne leggja grenseområda opne for finsk og russisk ekspansjon.

Mykje kan seiast om uretten samane har lide og framleis lir, skal ein tru rapporten frå Senter for samisk helseforsking som Alstadheim viser til, men dei blir heller ikkje kvelte eller skotne av norsk politi. Det må nemnast i ein fornorska debatt om rasisme, om han skal gje meining.

Takk og lov er det eit hav mellom guten på Joikakaker-boksen og George Floyd med kneet på nakken, der samfunnet framleis må bli minte på at «black lives matter».

Johan Brox