Å skaffe mat har vore eit overordna problem i all historie. Å ha mat nok er ingen normalsituasjon i historia. Hunger, uår, frost eller tørke har alltid lege på lur.

I det siste danske historieverket skriv ein historikar om vår tid. Vi er den første generasjonen som har greidd å halde svolten borte frå dansk jord, skriv han.

Maten er oppsamla solenergi, bunden i plantane gjennom fotosyntesen. Ein del av maten kan gå rett på matbordet, medan andre delar må foredlast gjennom ulike dyr og serverast som mjølk og kjøt. Desse dyra kan ta inn mat og vokstrar vi menneske ikkje har mage til å nytte.

Og denne maten må dei få, også i eit vinterland som vårt der naturen kviler store delar av året og har lite dyremat å by på. Det må skaffast mat for vinteren, vinterfôr, og fôrhausting er ein sentral del av jordbruket i våre klimasoner. Her nytta ein det som var lokalt tilgjengeleg, lauv der det var godt om lauvskog, mose der det fanst, og fisk på kysten.

Men hovudfôret var nok likevel gras, villgras der det voks. Kulturgras som timotei og raigras kom seint inn i historia.

Dette villgraset voks kvar som helst, på myrar, mellom steinar og store trestubbar. Bonden kunne ikkje fjerne desse, det hadde han ikkje teknologi til. Steinbukken lét vente lenge på seg, og dei store jorddyrkingsmaskinane er eit moderne innslag i jordbruket.

Så måtte bonden smyge seg fram i terrenget som det var, for å hauste ein neve gras der graset voks i ulendet. Ein neve gras her og ein neve gras der kunne, over tid, leggje grunnen til eit lite kufôr, godt til å hjelpe bonden og kyrne gjennom vårknipa.

Og her dukka stuttorvet opp, ein perfekt reiskap til å hauste i ulendt terreng til velsigning for både bonden og feet hans. Stuttorvet vart mest brukt i Vest-Noreg og i fjellbygdene der det var retteleg ulendt, skriv leksikonet.

Ljåen, langorvet, storebror, tok seg av dei flate jordviddene der slike fanst. Der kunne slåttekarane sige fram på rekkje og rad, og la ljåen syngje på den saftige voll.

Han med stuttorvet pusla åleine.

Søskenbarnet, sigden, tok seg av kornhaustinga.

I dag blir stuttorvet, om det finst, einast nytta til å pynte kantar i villahagar. Graset det legg etter seg, hamnar anten i komposten eller i søppelsekken.

I jordbrukshistoria er stuttorvet ei lita stjerne, ein primitiv og enkel reiskap som gjorde det mogeleg å overleve i eit ugjestmildt og fattig landskap, og som gjorde den årlege vårknipa litt mindre uleveleg.

I dag er dei gått til historia, både vårknipa og stuttorvet. For nye tider kom.

Stuttorvet hadde inga framtid då den amerikanske prærien vart opna, ikkje langorvet heller.

Cyrus Hall McCormick laga i 1831, 22 år gammal, ein mekanisme der ein vibrerande kniv fór att og fram mellom monterte tenner og felte det graset tennene førte mot kniven.

Den første slåmaskina var laga. McCormick fekk patent på oppfinninga i 1834 og vart ein vellukka industribyggjar. Problemfritt var det ikkje. Slåmaskina bråka så fælt at slavar måtte gå ved sida av hestane for å hindre at dei sprang ut.

Og i dag?

Stuttorvet og langorvet, om dei finst, heng bortgløymde i gamle låvebygningar. Slåmaskina står og rustar bak låven, medan fôrhaustaren buldrar over markene og knuser graset til silolagringa.

Stuttorvet hjelpte eit fattig samfunn å overleve tronge tider, før ny teknologi dukka opp og skapte ein velstand stuttorvet aldri kunne by på.

Andreas Skartveit