Ut med badevatnet
Nokre har badekar eller boblebad på badet og kan ta seg eit varmt bad når det høver seg slik. Badebaljer finst òg, i mange former og storleikar, og det gjeld å ikkje kasta ut barnet med badevatnet. På baderom flest er det dessutan dusj. Kan me bruka bad og bada om dusjing? For nokre luggar det litt, men seiemåtar som «ta dusjbad» var i alle fall temmeleg vanlege før.
Soga til substantivet bad og det avleidde verbet bada ligg ikkje bada i ljos, men me veit at dei er nedervde ord som er lette å kjenna att i andre mål (t.d. sv. bad, ty. Bad og eng. bath). Det ser ut til at bad kjem av ei germansk rot som tyder ‘varma, steikja, baka’. Grunntydinga til bad kan soleis vera ‘varmt bad, dampbad’. Koplinga til varme ser me òg i ordet badstove. I badstova kan me ta sveittebad. Nemninga badstove har òg vore nytta om turkehus (til korn, lin o.l.). Då den gamle skikken med å ta badstovebad gjekk attende etter mellomalderen, vart mange av husa nytta til turking i staden, men namnet heldt seg.
Den som er huga på furunålsbad, gytjebad, kolsyrebad og anna slikt, lyt fara til næraste kurbad. Blodbad er alt anna enn helsesamt. Dei få som likar slikt, er ofte ikkje med i badet sjølve. Å vera badegjest er trivelegare, og mange dreg på reine badeferiar i badebyar med fine badestrender, gode badetemperaturar og yrjande badeliv. Isbading er visst òg svært gjævt. Nokre stader kan me driva med nakenbading, men på badestader flest lyt me ha på oss eitkvart. Det høver fint med badebukse, badeshorts, badedrakt og badehette, men badekåpa er ikkje god å symja i.
Bading treng ikkje ha med væske å gjera, jamfør solbading. Dessutan er det ikkje berre levande skapningar som kan bada. Grenda kan bada i sol, gatene kan bada i søppel, og kjøtet kan bada i marinaden. Sidan bading plar vera lett og moro, vert ordlaget «bada seg» stundom nytta i tydinga ‘leika seg’: «Laget har bada seg gjennom gruppespelet.» «Dei bada seg til siger.» Å læra språk er ikkje støtt so lett, men det hjelper å møta og bruka språket mykje. Språkbad, kallar dei det. Då lyt ein ha ein plan og gå måteleg snøgt fram, so det ikkje endar med språkdrukning. Badevit og båtvit er viktig, og i badesesongen bør dei mest kjenslevare av oss styra unna haifilmar og anna som skaper badeskrekk.
Kristin Fridtun
Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
0E-post: kristin.fridtun@gmail.com
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Nokre har badekar eller boblebad på badet og kan ta seg eit varmt bad når det høver seg slik. Badebaljer finst òg, i mange former og storleikar, og det gjeld å ikkje kasta ut barnet med badevatnet. På baderom flest er det dessutan dusj. Kan me bruka bad og bada om dusjing? For nokre luggar det litt, men seiemåtar som «ta dusjbad» var i alle fall temmeleg vanlege før.
Soga til substantivet bad og det avleidde verbet bada ligg ikkje bada i ljos, men me veit at dei er nedervde ord som er lette å kjenna att i andre mål (t.d. sv. bad, ty. Bad og eng. bath). Det ser ut til at bad kjem av ei germansk rot som tyder ‘varma, steikja, baka’. Grunntydinga til bad kan soleis vera ‘varmt bad, dampbad’. Koplinga til varme ser me òg i ordet badstove. I badstova kan me ta sveittebad. Nemninga badstove har òg vore nytta om turkehus (til korn, lin o.l.). Då den gamle skikken med å ta badstovebad gjekk attende etter mellomalderen, vart mange av husa nytta til turking i staden, men namnet heldt seg.
Den som er huga på furunålsbad, gytjebad, kolsyrebad og anna slikt, lyt fara til næraste kurbad. Blodbad er alt anna enn helsesamt. Dei få som likar slikt, er ofte ikkje med i badet sjølve. Å vera badegjest er trivelegare, og mange dreg på reine badeferiar i badebyar med fine badestrender, gode badetemperaturar og yrjande badeliv. Isbading er visst òg svært gjævt. Nokre stader kan me driva med nakenbading, men på badestader flest lyt me ha på oss eitkvart. Det høver fint med badebukse, badeshorts, badedrakt og badehette, men badekåpa er ikkje god å symja i.
Bading treng ikkje ha med væske å gjera, jamfør solbading. Dessutan er det ikkje berre levande skapningar som kan bada. Grenda kan bada i sol, gatene kan bada i søppel, og kjøtet kan bada i marinaden. Sidan bading plar vera lett og moro, vert ordlaget «bada seg» stundom nytta i tydinga ‘leika seg’: «Laget har bada seg gjennom gruppespelet.» «Dei bada seg til siger.» Å læra språk er ikkje støtt so lett, men det hjelper å møta og bruka språket mykje. Språkbad, kallar dei det. Då lyt ein ha ein plan og gå måteleg snøgt fram, so det ikkje endar med språkdrukning. Badevit og båtvit er viktig, og i badesesongen bør dei mest kjenslevare av oss styra unna haifilmar og anna som skaper badeskrekk.
Kristin Fridtun
Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
0E-post: kristin.fridtun@gmail.com
Fleire artiklar
Foto: Gorm Kallestad / NTB
Erling Kittelsen er blant dei mest mangsidige av norske poetar, skriv Jan Erik Vold.
Rondanecupen på Otta er ei bridgetevling stinn av tradisjon.
Foto: Otta bridgeklubb
«Det finst bridgespelarar i kvar ein avkrok.»
Jill Stein på eit valkampmøte i Dearborn i Michigan 6. oktober. I vippestaten Michigan fryktar demokratane at Stein skal ta mange røyster frå Harris.
Foto: Rebecca Cook / Reuters / NTB
Stein kan velte lasset
Jill Stein, kandidaten til Dei grøne, er valjokeren demokratane gjerne skulle vore forutan.
Sunniva M. Roligheten debuterte som romanforfattar i 2022. Boka som kjem ut no, har ho skrive saman med Daniel A. Wilondja.
Foto: Anna-Julia Granberg / Blunderbuss
Orda mellom oss
Sunniva M. Roligheten, Daniel A. Wilondja og Google Translate har saman skrive ein fascinerande tekstkollasj.
Teikning: May LInn Clement