«Ein gjer seg ofte stor sut for lita sak», heiter det seg. Me er mange som kan sanna den påstanden. Likevel hender det at sutfulle folk syter for å syta i løynd, so dei slepp å verta omtala som sytepave, sytekopp, sytepeis, syteskreppe, syteskrukke, sutekolle, sutekvartel, suteklut, sutebrok eller sutrepave. Ja, «dei vil alltid klaga og kyta» – og syta. Men kan me syta for noko utan å vera sutfulle?

Visst kan me det, på same vis som me kan syrgja for noko utan å vera sorgfulle. Bakgrunnen til sorg og sut er noko uviss, men me kan trygt slå fast at desse to orda har mange sams drag. Båe har gjeve oss verb – syrgja og syta – som både kan tyda ‘vera uroleg eller lei seg’ og ‘passa på, skaffa’. I tillegg har me tvillingane omsorg og omsut. Men skilnader finst òg, til dømes det at syta kjem med eit kraftigare ljodspor enn syrgja. Sistnemnde viser ofte til det å kjenna eller vera prega av sorg, medan syta og slektningen sutra gjerne vert bruka om å målbera sorg eller uro, til dømes gjennom jamring og klaging. Me skil difor mellom sorg og sut på den eine sida, og syt og syting og sutring på hi sida.

Sidan det stundom er mishøve mellom styrken på sytinga og saka me syter over, hender det at me syter for dauve øyro: Folk bit ikkje på, rett og slett. «Eg syter deg ikkje», kan dei seia då (‘eg synest ikkje synd på deg’). Eller so seier dei at du «ikkje er til å syta». Du lid inga naud, med andre ord. Nauda er monaleg større for den som ikkje er i stand til å «syta seg» (greia seg sjølv).

Om du ikkje er sjølvforsytande, gjeld det å finna seg ein omsutsfull forsytar (jf. forsyrgjar). Eigen forsytar er betre enn mange andre former for fattigforsyting, som den gamle legdeordninga. Me har til dømes familieforsytarar og eineforsytarar. Dei kan greia mykje, dei, men om forsytingsbyrda vert for tung, er det lett å syta for (uroa seg for) framtida. Ja, om du må syta for fleire personar enn du maktar, er stoda di på alle måtar sytande: «værd at bekymre sig eller ængstes for» (Norsk Ordbog). Då baksar du med matsuter eller næringssuter og anna sutegnag. Hjartesuter og kjærleikssuter plar òg vera sytande. Finst det sutlaus kjærleik i det heile? Livslang sutløyse finst i alle fall ikkje, so me treng nokon å dela gleder og suter med.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.

E-post: kristin.fridtun@gmail.com