JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kunnskap

Skryt og skravl

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Det var neppe nordmennene som lærte William Shakespeare å dikte.

Det var neppe nordmennene som lærte William Shakespeare å dikte.

Foto: Lefteris Pitarakis / AP / NTB scanpix

Det var neppe nordmennene som lærte William Shakespeare å dikte.

Det var neppe nordmennene som lærte William Shakespeare å dikte.

Foto: Lefteris Pitarakis / AP / NTB scanpix

2917
20200904
2917
20200904

Det er normalt for usikre menneske å pynte på sin eigen bakgrunn for å få han til å skine meir, slik at eigen prestisje kan få eit nødvendig løft. Klassikaren er, også her, Peer Gynts oppgradering av sin eigen og mor Aases heim for å lyfte statusen sin for den grønkledde.

Men Peer Gynt var ein konsekvent og innbarka lystløgnar. Andre, meir seriøse figurar, dreiv med det same.

Vinje skriv om den storarta far sin, som hadde gjort så mykje gildt og stort.

Han lærde franskmenn fikta, og finna riddarverd,

Og engelskmannen dikta, og hava sjøen kjær.

Og fremst han sto i lina, og rett han stelte den.

Frå Skotland til Messina han skapte styresmenn.

Dette er dei forfedrane vi, ei puslete ettertid, skal leve opp til.

Frankrike, senteret for riddarvesenet, med sine chevaliers, har fått sine sjevalereske manerar frå forfedrane våre.

England, med sin Shakespeare og eit par til, har lært å dikte frå dei same forfedrane, som ved sida av alt dette farta rundt og forma og prega Europa, frå nord til sør, ved å skape dei som skal styre og har styrt denne verdsdelen. Det er nok ei historieskriving som vil vekke undring i Europa.

Og den største sjømakta i verda, med Lord Nelson og Francis Drake og eit par til, hadde lært å finne seg til rette på havet av dei same storarta forfedrane våre.

Kva kan Vinje ha meint med dette skravlet, spør Halldis Moren Vesaas ein stad, utan å finne noko svar.

Men Vinje var ikkje åleine om slik historieskriving.

Såg du mitt land, spør Halvor Floden.

Såg du mitt land då framstegsluren ljoma,

Og mannetanken brann i eld og glo.

Då gneist på gneist i skoddenatta ljona,

Og heimsens folk i frygd og undring sto.

Det er eit stort lerret Halvor Floden også brettar ut. Framstegstanken, ein av tankane som har forma Europa, med opplysingstid, romantikkens individfokusering med følgjande folkereisingar og frigjeringsrørsler og mykje meir, blir naturalisert norsk, og resten av verda, heimsens folk, sit med stive augo og stirer mot nord, mot dette storarta landet oppunder Polarstjerna, der så mykje storarta skjer.

Også denne historieskrivinga vil forundre heimsens folk, om dei i det heile får høyre om det.

Det gjer dei nok ikkje. Dette er lokal globalhistorie, skapt for å etablere ei skinande, ærefull og prestisjefull fortid. Slik forgylt historieskriving er noko nasjonar grip til når situasjonen er trugande. Då trengst den gylne fortida, og ho blir mobilisert.

Historikarane mobiliserte mellomalderkongane våre i kampen mot svenskekongen, og Harald, Olav og dei andre heldt motet oppe i folket. Men å gje forfedrane våre ein dominerande plass i verds- og europeisk historie, kom dei ikkje på. Til det måtte det til ein frisleppt og entusiastisk diktarfantasi, som hos Vinje og Floden.

Og det skravlet diktarane skriv, fortel meir om dei og deira samtid enn det fortel om det dei skriv om.

Vi var nok, også då, ein småstat i utkanten av verda.

Andreas Skartveit

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Det er normalt for usikre menneske å pynte på sin eigen bakgrunn for å få han til å skine meir, slik at eigen prestisje kan få eit nødvendig løft. Klassikaren er, også her, Peer Gynts oppgradering av sin eigen og mor Aases heim for å lyfte statusen sin for den grønkledde.

Men Peer Gynt var ein konsekvent og innbarka lystløgnar. Andre, meir seriøse figurar, dreiv med det same.

Vinje skriv om den storarta far sin, som hadde gjort så mykje gildt og stort.

Han lærde franskmenn fikta, og finna riddarverd,

Og engelskmannen dikta, og hava sjøen kjær.

Og fremst han sto i lina, og rett han stelte den.

Frå Skotland til Messina han skapte styresmenn.

Dette er dei forfedrane vi, ei puslete ettertid, skal leve opp til.

Frankrike, senteret for riddarvesenet, med sine chevaliers, har fått sine sjevalereske manerar frå forfedrane våre.

England, med sin Shakespeare og eit par til, har lært å dikte frå dei same forfedrane, som ved sida av alt dette farta rundt og forma og prega Europa, frå nord til sør, ved å skape dei som skal styre og har styrt denne verdsdelen. Det er nok ei historieskriving som vil vekke undring i Europa.

Og den største sjømakta i verda, med Lord Nelson og Francis Drake og eit par til, hadde lært å finne seg til rette på havet av dei same storarta forfedrane våre.

Kva kan Vinje ha meint med dette skravlet, spør Halldis Moren Vesaas ein stad, utan å finne noko svar.

Men Vinje var ikkje åleine om slik historieskriving.

Såg du mitt land, spør Halvor Floden.

Såg du mitt land då framstegsluren ljoma,

Og mannetanken brann i eld og glo.

Då gneist på gneist i skoddenatta ljona,

Og heimsens folk i frygd og undring sto.

Det er eit stort lerret Halvor Floden også brettar ut. Framstegstanken, ein av tankane som har forma Europa, med opplysingstid, romantikkens individfokusering med følgjande folkereisingar og frigjeringsrørsler og mykje meir, blir naturalisert norsk, og resten av verda, heimsens folk, sit med stive augo og stirer mot nord, mot dette storarta landet oppunder Polarstjerna, der så mykje storarta skjer.

Også denne historieskrivinga vil forundre heimsens folk, om dei i det heile får høyre om det.

Det gjer dei nok ikkje. Dette er lokal globalhistorie, skapt for å etablere ei skinande, ærefull og prestisjefull fortid. Slik forgylt historieskriving er noko nasjonar grip til når situasjonen er trugande. Då trengst den gylne fortida, og ho blir mobilisert.

Historikarane mobiliserte mellomalderkongane våre i kampen mot svenskekongen, og Harald, Olav og dei andre heldt motet oppe i folket. Men å gje forfedrane våre ein dominerande plass i verds- og europeisk historie, kom dei ikkje på. Til det måtte det til ein frisleppt og entusiastisk diktarfantasi, som hos Vinje og Floden.

Og det skravlet diktarane skriv, fortel meir om dei og deira samtid enn det fortel om det dei skriv om.

Vi var nok, også då, ein småstat i utkanten av verda.

Andreas Skartveit

Emneknaggar

Fleire artiklar

Frank Rossavik er sakprosaforfattar og kommentator i Aftenposten. Like før han fylte fire år, forsvann nesten all høyrsel.

Frank Rossavik er sakprosaforfattar og kommentator i Aftenposten. Like før han fylte fire år, forsvann nesten all høyrsel.

Foto: Leikny Havik

BokMeldingar

Frank Rossavik har skrive ei rørande bok om korleis eit høyrselstap kan påverka kven du blir.

ErikMartiniussen
Frank Rossavik er sakprosaforfattar og kommentator i Aftenposten. Like før han fylte fire år, forsvann nesten all høyrsel.

Frank Rossavik er sakprosaforfattar og kommentator i Aftenposten. Like før han fylte fire år, forsvann nesten all høyrsel.

Foto: Leikny Havik

BokMeldingar

Frank Rossavik har skrive ei rørande bok om korleis eit høyrselstap kan påverka kven du blir.

ErikMartiniussen
Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Foto: NTB

Ordskifte

«I dag får ikkje ME-pasientane rett behandling.»

Bjørn K. Getz Wold
Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Foto: NTB

Ordskifte

«I dag får ikkje ME-pasientane rett behandling.»

Bjørn K. Getz Wold

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis