JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kunnskap

Skindaud i måneskin

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
2362
20190823
2362
20190823

Mykje stygt kan løyna seg under ei skinande blank yte, eller som ordtaket seier: «Skinet dårar mange.» Urettvise ordningar møter som regel motstand, men dersom me gjev ordningane eit skin av rettferd, kan det henda at folk godtek dei likevel. Men heilt trygge er me ikkje. Stundom skin det igjennom at løysingane våre berre er skinløysingar. Mange kjenner att ei skinsemje eller eit skindemokrati når dei ser det, og skinheilage folk er lite omtykte.

Me skjønar no at skinet har mørke sider, men soga om skin og skina er like fullt ei solskinshistorie. Dei to gamle arveorda er sprell levande og vert jamt nytta i ymse germanske mål. Verbet skina har dessutan halde godt på den sterke bøyinga si, jamfør vårt skina–skein (bokmål tillèt òg veik bøying: skinte), svensk skina–sken, engelsk shine–shone og tysk scheinen–schien.

Norrønt skína vart mellom anna nytta om solljos, klårvêr og turke valda av solljos, og i eddadiktinga støyter me på hesten Skinfakse. Han dreg dagen over himmelen og lyser opp verda med det skinande fakset sitt. I norrøne kjelder finn me òg seiemåten «mun skína af í dag» (‘vêret kjem til å klårna i dag’). Vendinga «skina av» er framleis med oss og vert gjerne nytta når det klårnar opp etter regn eller tåke: «Det skin av.» «Han skein av etter middag.» Me kan òg nytta andre preposisjonar eller adverb: «Det skin opp.» «Han skin bort skodda.» Dessutan er det mange som lagar rim med skina og grina: «Dei går tur anten det skin eller grin.»

Livet på jorda treng ljoset frå sola, og me menneske ser best når det er ljost. Difor er det berre rimeleg at gode og livgjevande saker ofte vert kopla til ljos, medan ugreie saker vert kopla til skugge og mørker. Om me skal skildra folk som brått vert svært glade, kan me seia at dei «skin opp» eller «lyser opp». Me kan òg seia at «gleda skin i augo deira». Dersom einkvan er retteleg blid eller tek seg godt ut, kan me seia at sjølve personen skin, som i Prøysen-visa «Mari du bedåre»: «[Å]ssen kæin du stå og skinne på langande lei?» For mykje skin er likevel ikkje bra. I fjor hadde me til dømes ein skinsumar. Då skein sola so sterkt og lenge at gras og andre vokstrar «skein» (vart turre og innskrumpa) og «skein av» (visna, turka bort). Men når ein snakkar om sola, so skin ho!

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Mykje stygt kan løyna seg under ei skinande blank yte, eller som ordtaket seier: «Skinet dårar mange.» Urettvise ordningar møter som regel motstand, men dersom me gjev ordningane eit skin av rettferd, kan det henda at folk godtek dei likevel. Men heilt trygge er me ikkje. Stundom skin det igjennom at løysingane våre berre er skinløysingar. Mange kjenner att ei skinsemje eller eit skindemokrati når dei ser det, og skinheilage folk er lite omtykte.

Me skjønar no at skinet har mørke sider, men soga om skin og skina er like fullt ei solskinshistorie. Dei to gamle arveorda er sprell levande og vert jamt nytta i ymse germanske mål. Verbet skina har dessutan halde godt på den sterke bøyinga si, jamfør vårt skina–skein (bokmål tillèt òg veik bøying: skinte), svensk skina–sken, engelsk shine–shone og tysk scheinen–schien.

Norrønt skína vart mellom anna nytta om solljos, klårvêr og turke valda av solljos, og i eddadiktinga støyter me på hesten Skinfakse. Han dreg dagen over himmelen og lyser opp verda med det skinande fakset sitt. I norrøne kjelder finn me òg seiemåten «mun skína af í dag» (‘vêret kjem til å klårna i dag’). Vendinga «skina av» er framleis med oss og vert gjerne nytta når det klårnar opp etter regn eller tåke: «Det skin av.» «Han skein av etter middag.» Me kan òg nytta andre preposisjonar eller adverb: «Det skin opp.» «Han skin bort skodda.» Dessutan er det mange som lagar rim med skina og grina: «Dei går tur anten det skin eller grin.»

Livet på jorda treng ljoset frå sola, og me menneske ser best når det er ljost. Difor er det berre rimeleg at gode og livgjevande saker ofte vert kopla til ljos, medan ugreie saker vert kopla til skugge og mørker. Om me skal skildra folk som brått vert svært glade, kan me seia at dei «skin opp» eller «lyser opp». Me kan òg seia at «gleda skin i augo deira». Dersom einkvan er retteleg blid eller tek seg godt ut, kan me seia at sjølve personen skin, som i Prøysen-visa «Mari du bedåre»: «[Å]ssen kæin du stå og skinne på langande lei?» For mykje skin er likevel ikkje bra. I fjor hadde me til dømes ein skinsumar. Då skein sola so sterkt og lenge at gras og andre vokstrar «skein» (vart turre og innskrumpa) og «skein av» (visna, turka bort). Men når ein snakkar om sola, so skin ho!

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

Den dårlege kommuneøkonomien gjer det krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester, ifølge ein rapport frå KS.

Den dårlege kommuneøkonomien gjer det krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester, ifølge ein rapport frå KS.

Foto: Gorm Kallestad / NTB

Ordskifte

Skal unge funksjonshemma tilbake til institusjonane?

IdaHauge Dignes
Den dårlege kommuneøkonomien gjer det krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester, ifølge ein rapport frå KS.

Den dårlege kommuneøkonomien gjer det krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester, ifølge ein rapport frå KS.

Foto: Gorm Kallestad / NTB

Ordskifte

Skal unge funksjonshemma tilbake til institusjonane?

IdaHauge Dignes
Cecilie Grundt med Vigleik Storaas, David Andersson og Fredrik Villmow.

Cecilie Grundt med Vigleik Storaas, David Andersson og Fredrik Villmow.

Foto: Sigbjørn Berven

MusikkMeldingar
Lars Mossefinn

Solide røter

Cecilie Grundt har sett saman eit lojalt lyttande band.

Eivind Trædal har sete i Oslo bystyre for MDG sidan 2015. I vår kom det fram at han stiller seg til disposisjon for stortingslista til MDG.

Eivind Trædal har sete i Oslo bystyre for MDG sidan 2015. I vår kom det fram at han stiller seg til disposisjon for stortingslista til MDG.

Foto: Cappelen Damm

BokMeldingar
Gjermund BakkeliHaga

Den tunge kampen mot bileufori

Eivind Trædal viser fram politikkens fallitt på transportfeltet i boka På ville veier.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Jim Watson / AFP / NTB

Samfunn

Trump ord for ord

Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Foto: Pxhere.com

Frå matfatetKunnskap

Olivenolje

Jomfruer veit visst ikkje alltid å ta seg betalt.

Siri Helle
Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Foto: Pxhere.com

Frå matfatetKunnskap

Olivenolje

Jomfruer veit visst ikkje alltid å ta seg betalt.

Siri Helle

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis