Det vi veit: Dawid Przepiórka vart fødd inn i overklassen i Warszawa. Alt som sjuåring synte han eit uvanleg talent for sjakk (og matematikk). På 1920-talet heldt han verdsklasse. I 1935 arrangerte han sjakk-OL i heimbyen med dei rike sjakktradisjonane. Under invasjonen av Polen i 1939 vart heimen hans øydelagd. Przepiórka flytta saman med andre sjakkspelarar, dei fleste jødar som han sjølv, til eit nytt husvære. Vinteren 1940 kom Gestapo.

Den franske romanforfattaren Arthur Larrue (f. 1984) har i La Diagonale Alekhine (Gallimard 2021, «Alekhins diagonal») skildra scena med Gestapo i kapittel 14. Eg parafraserer fiksjonen hans i snøgge trekk:

Det var berre den unge jusstudenten Dov som lyfte hovudet frå sjakkbrettet då tre offiserar i uniform og lue med stor, svart skugge tok seg inn i leilegheita. Przepiórka sat og smatta på ein sigar. Han var som alltid elegant kledd, då han meinte at sjakkspelarar og andre «arbeidarar i det unyttige» ikkje stod attende for bankmenn og forretningsfolk. «Soldatane har ikkje auge, meister», sa Dov til Przepiórka. Med ein langsam gest flytta Przepiórka tårnet til e-lina. «Få sjå korleis du kjem deg ut av dette», sa Przepiórka. «Ah, eg oppdaga planen din for seint», sa Dov. «Eg sa at soldatane ikkje har auge», gjentok Dov. «Ein treng ikkje auge for å gjera det dei gjer. Din tur.»

Soldatane ransaka rommet. Konvoluttar, papir og gamle sjakknotat vart kasta ut av skuffar, som om dei dissekerte ei høne. Przepiórka heldt seg roleg, som ein bronsestatue. Han valde å ignorera angsten til Dov. Det einaste dei kontrollerte, var dette partiet, resten var opp til dei som ikkje hadde auge, hjerne, sjel og hjarte.

Ein soldat velta sjakkbordet så brikkene flaug. Przepiórka rørte seg ikkje: «Vi treng heller ikkje auge. Eg spelar tårnet til e7». Dov stotra fram: «Det endrar stillinga, ja.» Sjakkspelarane vart førte inn i ein lastebil. Przepiórka spela det andre tårnet til f-lina.

Dei fekk svart bind for auga og vart frakta inn i skogen. Dov freista koma unna åtaket frå tårna. «Dov, ditt trekk. Du har ikkje mykje tid att.» «Kongen til g7, meister!» «Tårnet til g2, sjakk! Dov, gjev du deg?» «Eg gjev meg. Det var ei ære å spela», skreik Dov. Han fekk ei kule i panna og fall i massegrava. Przepiórka spela snøgt gjennom partiet ein gong til i hovudet medan han togg på sigarstumpen. Idet kula trefte han, sa han til seg sjølv at han hadde spela uvanleg sterkt.

Sjakkspelarane vart skotne i skogen i april 1940, ifølgje Wikipedia.

Atle Grønn