Kunstnaroriginalen
Mikhail Tal (t.v.) meinte at David Bronstein frå Kyiv var eit geni.
Foto: Boris Dolmatovskij
Sjakk som sport og vitskap – tanken var så uuthaldeleg keisam at David Bronstein (1924–2006) ikkje visste kvar han skulle gjera av seg. Kongerekkja med verdsmeistrane frå 1886? «Gudskjelov at eg ikkje er ein av dei», sa Bronstein. Om det finst ein ekte verdsmeister, må det vera Paul Morphy på midten av 1800-talet, meinte Bronstein.
«Dei driv jo berre med konkurranse og fiendskap. Men sjakk er sjakk! Sjakk er kunst!», sa Bronstein og la til: «Om eg ville, kunne eg ha tatt tittelen frå Botvinnik i 1951. Trur de verkeleg at eg ikkje såg springartrekket til e7 i det 23. partiet?»
VM-kampen i Moskva mellom Bronstein og regjerande meister Mikhail Botvinnik enda 12–12 etter at utfordraren tapte det nest siste partiet då han ikkje spela springaren til e7 som ville ha gjeve han eit avgjerande halvpoeng ekstra. Dei neste 50 åra koketterte Bronstein med at han heva seg over verdsmeistertittelen.
Som ung gut i Kyiv drøymde han om å verta matematikar, men han vart nekta høgare utdanning av di far hans var ein «folkefiende» med sju år i Stalins fangeleir. I 1951 kom faren seg til Moskva med falsk identitet og fekk oppleva VM-kampen i Tsjajkovskij-hallen. Sonen var eigenleg innkalla til øving i militæret. Då namnet vart ropt opp, steig ein annan sjakkspelar fram og sa: «Meinig Bronstein er fråverande då han spelar VM-kamp i sjakk.»
For individualisten Bronstein var sjakken, i eit autoritært regime, ein friplass der han kunne skapa ekte kunst. Ein gong tenkte han i 40 minutt på det fyrste trekket i utgangsstillinga. «Tru meg, om ein stormeister tenkjer i 40 minutt, er det noko å tenkja på», sa Bronstein etterpå.
«Den kreative sjakken byrja med Bronstein», sa verdsmeister Petrosjan. «Han var det største geniet i sovjetsjakken», sa verdsmeister Tal. «Han var ein av ‘oss’», sa verdsmeister Smyslov. «Han er psykisk ustabil», skreiv Botvinnik i dagboka si.
Bronstein var ein fritenkjar. Då han i 1977 nekta å kritisera avhopparen Kortsjnoj, fekk han utreiseforbod i 14 år. Då han kom seg ut på 1990-talet, vitja han Noreg og spela på Gausdal. Her stal han samfunnsfagsboka til den unge gymnasiasten Lahlum, ei bok han las med interesse under dei keisame sjakkpartia.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Sjakk som sport og vitskap – tanken var så uuthaldeleg keisam at David Bronstein (1924–2006) ikkje visste kvar han skulle gjera av seg. Kongerekkja med verdsmeistrane frå 1886? «Gudskjelov at eg ikkje er ein av dei», sa Bronstein. Om det finst ein ekte verdsmeister, må det vera Paul Morphy på midten av 1800-talet, meinte Bronstein.
«Dei driv jo berre med konkurranse og fiendskap. Men sjakk er sjakk! Sjakk er kunst!», sa Bronstein og la til: «Om eg ville, kunne eg ha tatt tittelen frå Botvinnik i 1951. Trur de verkeleg at eg ikkje såg springartrekket til e7 i det 23. partiet?»
VM-kampen i Moskva mellom Bronstein og regjerande meister Mikhail Botvinnik enda 12–12 etter at utfordraren tapte det nest siste partiet då han ikkje spela springaren til e7 som ville ha gjeve han eit avgjerande halvpoeng ekstra. Dei neste 50 åra koketterte Bronstein med at han heva seg over verdsmeistertittelen.
Som ung gut i Kyiv drøymde han om å verta matematikar, men han vart nekta høgare utdanning av di far hans var ein «folkefiende» med sju år i Stalins fangeleir. I 1951 kom faren seg til Moskva med falsk identitet og fekk oppleva VM-kampen i Tsjajkovskij-hallen. Sonen var eigenleg innkalla til øving i militæret. Då namnet vart ropt opp, steig ein annan sjakkspelar fram og sa: «Meinig Bronstein er fråverande då han spelar VM-kamp i sjakk.»
For individualisten Bronstein var sjakken, i eit autoritært regime, ein friplass der han kunne skapa ekte kunst. Ein gong tenkte han i 40 minutt på det fyrste trekket i utgangsstillinga. «Tru meg, om ein stormeister tenkjer i 40 minutt, er det noko å tenkja på», sa Bronstein etterpå.
«Den kreative sjakken byrja med Bronstein», sa verdsmeister Petrosjan. «Han var det største geniet i sovjetsjakken», sa verdsmeister Tal. «Han var ein av ‘oss’», sa verdsmeister Smyslov. «Han er psykisk ustabil», skreiv Botvinnik i dagboka si.
Bronstein var ein fritenkjar. Då han i 1977 nekta å kritisera avhopparen Kortsjnoj, fekk han utreiseforbod i 14 år. Då han kom seg ut på 1990-talet, vitja han Noreg og spela på Gausdal. Her stal han samfunnsfagsboka til den unge gymnasiasten Lahlum, ei bok han las med interesse under dei keisame sjakkpartia.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Fleire artiklar
Teikning: May Linn Clement
Historieforvanskingar
Eskil Skjeldal har skrive fleire bøker, både sakprosa og romanar.
Foto: Vegard Giskehaug
Der mørkeret bur
Eskil Skjeldal er ikkje redd for å gå dit det gjer mest vondt.
Foto: Terje Pedersen / NTB
Tendensiøs statistikk om senfølger
Myndighetene må anerkjenne at senfølger eksisterer og utgjør et samfunnsproblem.
Klima- og miljøminister Andreas Bjelland Eriksen (Ap)
Foto: Javad Parsa / NTB
Bedre forhold for villreinen
Villreinen som lever i fjellområdene i Sør-Norge, sliter. Skal vi lykkes med å snu utviklingen, må vi finne løsninger sammen.
Titusenvis av menneske har samla seg framfor parlamentet i Tbilisi dei siste vekene, i protest mot det dei kallar «den russiske lova».
Foto: Ida Lødemel Tvedt
Krossveg i den georgiske draumen
TBILISI: Demonstrasjonane i Georgia kjem til å eskalere fram mot 17. mai.
Mange meiner at det er no landet tek vegvalet mellom Russland og Vesten.
Papiravisa