Riskorn på 64 felt
Illustrasjon frå Math4school.ru
Menneskeleg intuisjon kjem til kort ved fleire høve som logisk og matematisk sett ikkje er altfor vanskelege. Eit kjent døme er legenda om riskornet, som finst i fleire variantar (havre, kveite og bortetter). Legenda er særs aktuell i koronatider.
Sjakkspelet oppstod i India for om lag 1500 år sidan. Ein indisk fyrste var imponert over kor rikt og variert det nye spelet var, og ville takka oppfinnaren personleg. Bak sjakkspelet stod ein vis mann, i enkle klede, som levde av gåver frå tilhøyrarane sine.
– Eg er rik nok til å oppfylla ditt største ynske. Sei kva du ynskjer, og det skal skje, sa fyrsten.
Den vise mannen bukka for fyrsten og vart tyst.
– Men ikkje ver smålåten, sa fyrsten.
– Gje meg ein dag, så skal eg koma med eit ynske, sa vismannen.
Dagen etter kom han attende til slottet med eit framlegg:
– Min herre, gje meg eit riskorn for den fyrste ruta på sjakkbrettet.
– Berre eitt riskorn, spurde fyrsten.
– Ja, min herre. For den andre ruta kan De gje meg to riskorn, for den tredje fire, for den fjerde åtte, for den femte seksten, for den sjette trettito…
– Eg skjønar, sa fyrsten litt irritert.
– Du skal få riskorn for dei 64 felta på brettet som du ynskjer: For kvar rute får du det doble av den førre ruta. Men du skal vita at ynsket ditt er uverdig. Du vanærar meg og oppfinninga di. Du kan gå no, så skal du få sekken med riskorn av tenarane mine.
Vismannen smilte og gjekk ut av slottsporten for å venta på løna si. Tida gjekk. Under middagen nokre timar seinare spurde fyrsten om vismannen hadde fått dei stakkars riskorna sine.
– Matematikarane ved hoffet reknar på dette no, sa tenarskapet.
– Kva ventar de på? Berre gje han riskorna, sa fyrsten irritert.
Dagen etter spurde fyrsten på ny om vismannen endeleg hadde fått sekken med riskorn.
– Det er ikkje opp til fyrsten å gje ei slik løn, fekk han høyra.
– Det finst ikkje så mange riskorn i heile verda, ifylgje matematikarane våre. Talet er to opphøgd i 63, eller, om ein reknar det ut: 18.446.744.073.709.551.615.
Fyrsten, som dei fleste av oss, vanta intuisjon om eksponentiell vekst.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Menneskeleg intuisjon kjem til kort ved fleire høve som logisk og matematisk sett ikkje er altfor vanskelege. Eit kjent døme er legenda om riskornet, som finst i fleire variantar (havre, kveite og bortetter). Legenda er særs aktuell i koronatider.
Sjakkspelet oppstod i India for om lag 1500 år sidan. Ein indisk fyrste var imponert over kor rikt og variert det nye spelet var, og ville takka oppfinnaren personleg. Bak sjakkspelet stod ein vis mann, i enkle klede, som levde av gåver frå tilhøyrarane sine.
– Eg er rik nok til å oppfylla ditt største ynske. Sei kva du ynskjer, og det skal skje, sa fyrsten.
Den vise mannen bukka for fyrsten og vart tyst.
– Men ikkje ver smålåten, sa fyrsten.
– Gje meg ein dag, så skal eg koma med eit ynske, sa vismannen.
Dagen etter kom han attende til slottet med eit framlegg:
– Min herre, gje meg eit riskorn for den fyrste ruta på sjakkbrettet.
– Berre eitt riskorn, spurde fyrsten.
– Ja, min herre. For den andre ruta kan De gje meg to riskorn, for den tredje fire, for den fjerde åtte, for den femte seksten, for den sjette trettito…
– Eg skjønar, sa fyrsten litt irritert.
– Du skal få riskorn for dei 64 felta på brettet som du ynskjer: For kvar rute får du det doble av den førre ruta. Men du skal vita at ynsket ditt er uverdig. Du vanærar meg og oppfinninga di. Du kan gå no, så skal du få sekken med riskorn av tenarane mine.
Vismannen smilte og gjekk ut av slottsporten for å venta på løna si. Tida gjekk. Under middagen nokre timar seinare spurde fyrsten om vismannen hadde fått dei stakkars riskorna sine.
– Matematikarane ved hoffet reknar på dette no, sa tenarskapet.
– Kva ventar de på? Berre gje han riskorna, sa fyrsten irritert.
Dagen etter spurde fyrsten på ny om vismannen endeleg hadde fått sekken med riskorn.
– Det er ikkje opp til fyrsten å gje ei slik løn, fekk han høyra.
– Det finst ikkje så mange riskorn i heile verda, ifylgje matematikarane våre. Talet er to opphøgd i 63, eller, om ein reknar det ut: 18.446.744.073.709.551.615.
Fyrsten, som dei fleste av oss, vanta intuisjon om eksponentiell vekst.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.
Fleire artiklar
Foto: NTB
«Arne Paasche Aasen var ein av dei mest produktive poetane i Noreg.»
Denne havsvala har fått ring kring beinet og skal snart flyge av garde. Mykje står att å lære om arten, som særleg sjømenn har møtt inntil nyleg.
Foto: Lars Tore Mubalegh-Håvardsholm
Julefuglen i augustnatta
Havsvala tel blant dei minste sjøfuglane i verda. Ho er omtrent stor som ein sporv, men kan leve lenger enn tretti år.
Angela Merkel vart forbundskanslar i 2005.
Foto: Michael Sohn / AP / NTB
Angela Merkel har mykje å læra oss om korleis politikk vert hamra ut – med fornuft.
Finansminister og leiar for Senterpartiet Trygve Slagsvold Vedum på landsstyremøtet i år. Partiet har falle kraftig på dei nyaste meiningsmålingane.
Foto: Thomas Fure / NTB
– Populisme er ikkje noko å vere redd for
Trass i dårlege meiningsmålingar har statssekretær Skjalg Fjellheim trua på at Senterpartiet har den beste politikken for Noreg.
Ein mann trakkar på ein plakat av Bashar al-Assad i Damaskus.
Foto: Amr Abdallah Dalsh / Reuters / NTB
Uviss lagnad for Syria
Det store spørsmålet no er kva som vil skje framover i Syria, etter at opposisjonen overraskande fort tok over heile det regimekontrollerte Syria nesten utan militær motstand.
Papiravisa