Menneskeleg intuisjon kjem til kort ved fleire høve som logisk og matematisk sett ikkje er altfor vanskelege. Eit kjent døme er legenda om riskornet, som finst i fleire variantar (havre, kveite og bortetter). Legenda er særs aktuell i koronatider.

Sjakkspelet oppstod i India for om lag 1500 år sidan. Ein indisk fyrste var imponert over kor rikt og variert det nye spelet var, og ville takka oppfinnaren personleg. Bak sjakkspelet stod ein vis mann, i enkle klede, som levde av gåver frå tilhøyrarane sine.

– Eg er rik nok til å oppfylla ditt største ynske. Sei kva du ynskjer, og det skal skje, sa fyrsten.

Den vise mannen bukka for fyrsten og vart tyst.

– Men ikkje ver smålåten, sa fyrsten.

– Gje meg ein dag, så skal eg koma med eit ynske, sa vismannen.

Dagen etter kom han attende til slottet med eit framlegg:

– Min herre, gje meg eit riskorn for den fyrste ruta på sjakkbrettet.

– Berre eitt riskorn, spurde fyrsten.

– Ja, min herre. For den andre ruta kan De gje meg to riskorn, for den tredje fire, for den fjerde åtte, for den femte seksten, for den sjette trettito…

– Eg skjønar, sa fyrsten litt irritert.

– Du skal få riskorn for dei 64 felta på brettet som du ynskjer: For kvar rute får du det doble av den førre ruta. Men du skal vita at ynsket ditt er uverdig. Du vanærar meg og oppfinninga di. Du kan gå no, så skal du få sekken med riskorn av tenarane mine.

Vismannen smilte og gjekk ut av slottsporten for å venta på løna si. Tida gjekk. Under middagen nokre timar seinare spurde fyrsten om vismannen hadde fått dei stakkars riskorna sine.

– Matematikarane ved hoffet reknar på dette no, sa tenarskapet.

– Kva ventar de på? Berre gje han riskorna, sa fyrsten irritert.

Dagen etter spurde fyrsten på ny om vismannen endeleg hadde fått sekken med riskorn.

– Det er ikkje opp til fyrsten å gje ei slik løn, fekk han høyra.

– Det finst ikkje så mange riskorn i heile verda, ifylgje matematikarane våre. Talet er to opphøgd i 63, eller, om ein reknar det ut: 18.446.744.073.709.551.615.

Fyrsten, som dei fleste av oss, vanta intuisjon om eksponentiell vekst.

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.