Riskorn på 64 felt
Illustrasjon frå Math4school.ru
Menneskeleg intuisjon kjem til kort ved fleire høve som logisk og matematisk sett ikkje er altfor vanskelege. Eit kjent døme er legenda om riskornet, som finst i fleire variantar (havre, kveite og bortetter). Legenda er særs aktuell i koronatider.
Sjakkspelet oppstod i India for om lag 1500 år sidan. Ein indisk fyrste var imponert over kor rikt og variert det nye spelet var, og ville takka oppfinnaren personleg. Bak sjakkspelet stod ein vis mann, i enkle klede, som levde av gåver frå tilhøyrarane sine.
– Eg er rik nok til å oppfylla ditt største ynske. Sei kva du ynskjer, og det skal skje, sa fyrsten.
Den vise mannen bukka for fyrsten og vart tyst.
– Men ikkje ver smålåten, sa fyrsten.
– Gje meg ein dag, så skal eg koma med eit ynske, sa vismannen.
Dagen etter kom han attende til slottet med eit framlegg:
– Min herre, gje meg eit riskorn for den fyrste ruta på sjakkbrettet.
– Berre eitt riskorn, spurde fyrsten.
– Ja, min herre. For den andre ruta kan De gje meg to riskorn, for den tredje fire, for den fjerde åtte, for den femte seksten, for den sjette trettito…
– Eg skjønar, sa fyrsten litt irritert.
– Du skal få riskorn for dei 64 felta på brettet som du ynskjer: For kvar rute får du det doble av den førre ruta. Men du skal vita at ynsket ditt er uverdig. Du vanærar meg og oppfinninga di. Du kan gå no, så skal du få sekken med riskorn av tenarane mine.
Vismannen smilte og gjekk ut av slottsporten for å venta på løna si. Tida gjekk. Under middagen nokre timar seinare spurde fyrsten om vismannen hadde fått dei stakkars riskorna sine.
– Matematikarane ved hoffet reknar på dette no, sa tenarskapet.
– Kva ventar de på? Berre gje han riskorna, sa fyrsten irritert.
Dagen etter spurde fyrsten på ny om vismannen endeleg hadde fått sekken med riskorn.
– Det er ikkje opp til fyrsten å gje ei slik løn, fekk han høyra.
– Det finst ikkje så mange riskorn i heile verda, ifylgje matematikarane våre. Talet er to opphøgd i 63, eller, om ein reknar det ut: 18.446.744.073.709.551.615.
Fyrsten, som dei fleste av oss, vanta intuisjon om eksponentiell vekst.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Menneskeleg intuisjon kjem til kort ved fleire høve som logisk og matematisk sett ikkje er altfor vanskelege. Eit kjent døme er legenda om riskornet, som finst i fleire variantar (havre, kveite og bortetter). Legenda er særs aktuell i koronatider.
Sjakkspelet oppstod i India for om lag 1500 år sidan. Ein indisk fyrste var imponert over kor rikt og variert det nye spelet var, og ville takka oppfinnaren personleg. Bak sjakkspelet stod ein vis mann, i enkle klede, som levde av gåver frå tilhøyrarane sine.
– Eg er rik nok til å oppfylla ditt største ynske. Sei kva du ynskjer, og det skal skje, sa fyrsten.
Den vise mannen bukka for fyrsten og vart tyst.
– Men ikkje ver smålåten, sa fyrsten.
– Gje meg ein dag, så skal eg koma med eit ynske, sa vismannen.
Dagen etter kom han attende til slottet med eit framlegg:
– Min herre, gje meg eit riskorn for den fyrste ruta på sjakkbrettet.
– Berre eitt riskorn, spurde fyrsten.
– Ja, min herre. For den andre ruta kan De gje meg to riskorn, for den tredje fire, for den fjerde åtte, for den femte seksten, for den sjette trettito…
– Eg skjønar, sa fyrsten litt irritert.
– Du skal få riskorn for dei 64 felta på brettet som du ynskjer: For kvar rute får du det doble av den førre ruta. Men du skal vita at ynsket ditt er uverdig. Du vanærar meg og oppfinninga di. Du kan gå no, så skal du få sekken med riskorn av tenarane mine.
Vismannen smilte og gjekk ut av slottsporten for å venta på løna si. Tida gjekk. Under middagen nokre timar seinare spurde fyrsten om vismannen hadde fått dei stakkars riskorna sine.
– Matematikarane ved hoffet reknar på dette no, sa tenarskapet.
– Kva ventar de på? Berre gje han riskorna, sa fyrsten irritert.
Dagen etter spurde fyrsten på ny om vismannen endeleg hadde fått sekken med riskorn.
– Det er ikkje opp til fyrsten å gje ei slik løn, fekk han høyra.
– Det finst ikkje så mange riskorn i heile verda, ifylgje matematikarane våre. Talet er to opphøgd i 63, eller, om ein reknar det ut: 18.446.744.073.709.551.615.
Fyrsten, som dei fleste av oss, vanta intuisjon om eksponentiell vekst.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.
Fleire artiklar
Familien Nerdrum ved garden i Stavern.
Foto: Agnete Brun / NRK
Ikkje alt er politikk
Politiseringa av Nerdrum-familien er påfallande i lys av kor upolitisk Nerdrum eigentleg er.
Eit langt utdanningsløp kan by på store utfordringar for dei som har ADHD. Eit aukande antal vaksne oppsøker helsetenesta, inkludert dyre privatklinikkar, for å få ein diagnose.
Foto: Gorm Kallestad / AP / NTB
– ADHD-diagnosen skal henge høgt
Det har vore ein kraftig auke i talet på ADHD-diagnosar og bruken av ADHD-medisin dei siste åra. Blir diagnosen utvatna når kjendisar snakkar han opp?
Forfattar og siviløkonom Martin Bech Holte har vore både forskar i samfunnsøkonomi og leiar i næringslivet.
Foto: Agnete Brun
Når rikdom blir eit problem
Martin Bech Holte kjem med ein diskutabel analyse og friske fråspark i Landet som ble for rikt.
Torje Hommedal Knausgård tek mastergrad i fransk ved Universitetet i Oslo. Lea Marie Krona gjer det same i tysk. Dei har få å sitje i kollokviegruppe med.
Foto: Sigurd Arnekleiv Bækkelund
Framandspråka forsvinn
Tilgangen på framandspråk er større enn nokon gong. Likevel er det stadig færre som vil studere dei.
Jørgen Boassen har vorte kjend langt utanfor Grønlands grenser etter at han viste Donald Trump jr. omkring i Nuuk.
Foto: Christiane Jordheim Larsen
Alle auge på Grønland
NUUK, GRØNLAND: 2025 starta med vaksenopplæring om Grønlands geopolitiske betyding. Saman med store delar av den vestlege pressa har eg følgt spora etter Donald Trump jr. i hovudstaden Nuuk.
Papiravisa