Penn og papirDet vakraste dataprogrammet er det som aldri kjem inn i ein datamaskin, men berre eksisterer på eit ark. Rein datavitskap er sjølvsagt rein matematikk, slik sjakken òg må kunna formulerast som matematiske formlar. Då tenkjer eg ikkje på reglan
Stephen Kettle-statuen i skifer av Alan Turing i Bletchley Park.
Det vakraste dataprogrammet er det som aldri kjem inn i ein datamaskin, men berre eksisterer på eit ark. Rein datavitskap er sjølvsagt rein matematikk, slik sjakken òg må kunna formulerast som matematiske formlar. Då tenkjer eg ikkje på reglane for korleis brikkene flyttar – dei er trivielle – men prinsippa for godt spel. Ingen har sjølvsagt funne fram til desse prinsippa og korleis ein skal rangera dei, men vi veit at dei finst av di sjakk er eit matematisk sett endeleg problem – der talet på moglege spel er eit eittal fylgt av 123 nullar, med tre moglege resultat (siger, remis, tap).
Matematikk er å skjøna essensen i mønster og system. Geniale Alan Turing skjøna alt dette før nokon annan: Han skreiv i 1948 eit sjakkprogram, før ein hadde nokon datamaskin som kunne ta imot koden, dei matematiske sjakkformlane. Programmet vart kalla «Turings papirmaskin».
Alt var redusert til tal på eit papir: Tårnet er verdt fem poeng; dronninga ti poeng. Til dette talet legg ein til ulike faktorar, som til dømes kvadratrota av talet på felt brikka kan nå (Turings forståing av potensialet til brikka i stillinga). Lista vart lang og utgjorde til saman ein algoritme som kunne spela sjakk, der programmet alltid vil velja det trekket som gjev høgast poengsum. Turing nytta intuitivt «alfa-beta-kutt» – ein teknikk for å få programmet til å spara tid og kutta greiner i varianttreet. Teknikken vart offisielt ikkje funnen opp før eit tiår seinare.
I 1952 spela papirmaskinen mot Alick Glennie, ein kollega av Turing. For kvart trekk frå «maskinen» måtte Turing rekna ut alt med penn og papir. Det tok over ein halv time per trekk. Turing tykte det var keisamt, han slurva litt i utrekningane, og maskinen tapte.
Femti år seinare vart programmet implementert av tyskaren Mathias Feist, og koden fungerer! For å finna det beste trekket nyttar «Turings papirmaskin» i dag mindre enn fem tusendelsekund.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
