Me menneske er sogdyr. Eller pattedyr og spendyr, som er andre ord for det same: dyr som andar med lunger og har mjølkekjertlar som skil ut næring til avkjømet. Sogbarn, sugebarn og sugarunge er nokre av nemningane for ‘barn som syg bryst’. Ei sogmor er det same som ei amme. Me kan seia at me byrjar livet med suging, men det tyder ikkje at livet syg.

Soga til suga er heller ukjend, men ei rimeleg gissing er at grunntydinga til ordet var ‘draga i seg brystmjølk, dia’. Det nærskylde hokjønnsordet suge tyder ‘brystmjølk’ («gjeva barnet suge»). Mellom dei andre formene til verbet finn me nederlandsk zuigen og tysk saugen. Engelsk suck (‘suga’) og soak (‘bløyta’) høyrer òg til her. Det same gjeld vårt supa og inkjekjønnsorda sog og sug.

Sidan me er inne på ungar og mjølk: Det vert spanande å fylgja med på verbet amma frametter (av substantivet amme, skyldt norrønt amma ‘bestemor’). Amma har vore nytta om det å gjeva bryst, medan dia (som heng i hop med gresk thele ‘brystvorte’) helst har vore nytta om å få bryst, endå det kan nyttast om å gjeva bryst òg. Det finst døme på at folk no nyttar amma om å få bryst («babyen/kattungen ammar»). Men kjem det til å verta vanleg? Er dia på veg ut?

Ungar kan elles suga på smokken og tommelen i tillegg til å suga i seg mjølk, og sugeevna vår vert ikkje borte med alderen. Ho syg seg fast! Folk i alle aldrar drikk med sugerøyr og syg på drops. Nokre skyt piler med sugekopp. Det å suga på sigaretten og visse kroppsdelar hjå andre (jf. kuksugar) er for folk over ein viss alder. Feittsuging er heller ikkje for alle.

Munnen er det viktigaste sugeorganet vårt, men ikkje det einaste. Nasen og øyro driv med noko som liknar suging: Me syg inn den friske haustlufta og syg i oss eller til oss alt som vert sagt. Å suga noko av eige bryst er å finna på eller nå fram til noko sjølv. Dessutan kan lekamen suga mestsom på eiga hand. Stundom syg det for bringa, og svolten har noko sugande over seg. Me kan kjenna eit sog i magen av andre grunnar òg.

Slamsugarar og støvsugarar er nyttige, men blodsugarar og utsugarar skal me halda oss unna. Nokre av dei som råkar ut for slike folk, må suga på labben lenge etterpå. Sæle er dei som har sugerøyr i statskassa! Og som vanleg gjeld det å ikkje gå med i dragsoget.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com