Dei som trudde at 2022 skulle verta året då dei fekk sleppa fri frå pandemien og kunne via seg til laussleppt moro, er vel i ferd med å sleppa vona. Gong på gong har me sett styresmaktene stramma inn og sleppa opp og stramma inn att. Me har høyrt at me ikkje skal sleppa for mange inn i heimen, og me skal i alle fall ikkje sleppa mange innpå oss i bokstavleg meining. Det kjem visst ikkje på tale å sleppa smitten laus heller. Men det vert kan henda eit vårslepp?

Folk som skriv bokmål, slepp billig unna på mange vis. Til dømes greier dei seg med eitt sleppa-verb: slippe – slipper – slapp – sluppet. (Det er òg lov å skriva sleppe – slepper – slapp – sluppet og å nytta formene sleppte – sleppt når verbet er nytta transitivt (med direkte objekt), men det vanlege er å nytta slippe til alt.) I nynorsk, som i mange målføre, skil me mellom det sterke verbet sleppa (‘verta laus’), som ikkje tek direkte objekt, og det linne verbet sleppa (‘lata laus’), som tek direkte objekt. Døme: «Eg slapp fram.» «Ho sleppte meg fram.» «Katta slepp or sekken.» «Dei slepper katta or sekken.»

Me slepp vel ikkje unna med å seia at det sterke verbet sleppa plent ikkje tek objekt. Når me nyttar ordet i tydinga ‘koma (seg) unna, verta spart for’, plar me nemna det me slepp unna: «Me slapp ekstraomgangar.» «Eg slapp å skipa til bokslepp.» Eller med eit ordtak: «Det ein ikkje kan få, det slepp ein å bera på.» Når det gjeld det linne sleppa-verbet, er det verdt å nemna at sambandet ppt vert uttala ft mange stader: «Ho slefte det ho hadde i hendene» (jf. kjøfte for kjøpte, klifte for klipte).

Ordbøkene har ikkje so mykje spanande å melda om ordsoga, so det emnet slepper eg like godt. Det er ingen grunn til å få hakeslepp eller sleppa or seg kraftige salver! Dei som har sloppe opp for alvorlege emne å harmast over, kan opna avisene og lesa om klimagassutslepp, oljeutslepp og frislepp av ymse uhyggjelege greier.

Slepphendt er eit godt ord. Dei hadde noko liknande i mellomalderen: sleppifengr. Anten me er slepphendte eller ikkje, skal me alle sleppa (av) til slutt. Då vert me frie for sjukdom og anna liding. Dei som heng med til neste veke, får sjå kva for eit ord som slepp gjennom nålauga då. Eg veit ikkje anna enn at me skal byrja ein annan stad enn der me slapp.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com