Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ord om språkKunnskap

«Prokrastinera er eit nyttig ord, sidan det viser til ei eiga form for utsetjing.»

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen

Teikning: May Linn Clement

Teikning: May Linn Clement

2437
20240823
2437
20240823

Å prokrastinera er å utsetja noko ein har planlagt å gjera, endå ein veit at det er dumt. Ein driv med utenleg utsetjing, rett og slett. Ordet har kome til oss gjennom engelsk frå latin procrastinare (av pro og crastinus ‘det som har med morgondagen å gjera’). Det er eit nyttig ord, sidan det viser til ei eiga form for utsetjing. Men lat oss ikkje gløyma dryga (norr. drygja, landsmål drygja)!

Dryging femner både utsetjing, uthaling og rein somling. Ei rad ordtak åtvarar mot slikt: «Lenge avdrygt vil lett vera avgløymt.» «Avdrygsla tek alt som ho får.» (Når noko ikkje vert gjort med det same, er det ikkje lett å få det gjort sidan.)

Det kan vera gode grunnar til at me dryger med svaret, dryger til kvelds (ventar, vert verande) før me fer vidare, eller lèt noko dryga ut. Dryging treng soleis ikkje vera dumt. Men om ein ligg under i ein fotballkamp og byrjar få det travelt, er det uuthaldeleg å sjå på at motspelarane dryger tida. Den som fordryger seg, dryger for lenge og vert (for) sein.

Dryga vert òg nytta om å gjera noko meir dugande, mettande eller varande, stutt sagt: gjera noko drygt eller drygare («dryga kjøtdeigen med brune bønner»). Luringen dryg (ofte uttala drug) er ikkje dryg over baken, og ordhistoria til dryg er ikkje dryg i tydinga ‘grov, usedeleg’. Men teoriane om opphavet til ordet kan sparka i gang langdryge ordskifte.

Det nedervde adjektivet dryg og bokmålsordet drøy (av dansk drøj) er so like i form og tyding at det ligg nær å tenkja at dei er to utgåver av det same ordet. Men nei: Det kan henda at dryg og drøj ikkje heng etymologisk saman i det heile. Ein dryg påstand?

I Våre arveord står det at dryg truleg heng i hop med ei germansk rot med tydinga ‘gjera, setja i verk’. Dansk drøj, derimot, ser ut til å koma av eit anna adjektiv, som svarar til norsk drøg (om hest: ‘som er (fullvaksen, tamd og dimed) før til å draga lass’), og som er i ætt med draga. Kven veit!

I tillegg til å nytta dryg om ikkje-levande saker («den siste bakken var dryg», «kaka er tuggedryg» (ho veks i munnen), «me venta i ein dryg time»), nyttar me dryg om folk. «Du er dryg» kan tyda at du er stor, påståeleg, djerv, grov i kjeften eller slitsam, alt etter samanhengen. Nokre er drygmælte, orddryge og taledryge: Dei talar mykje og lenge.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Å prokrastinera er å utsetja noko ein har planlagt å gjera, endå ein veit at det er dumt. Ein driv med utenleg utsetjing, rett og slett. Ordet har kome til oss gjennom engelsk frå latin procrastinare (av pro og crastinus ‘det som har med morgondagen å gjera’). Det er eit nyttig ord, sidan det viser til ei eiga form for utsetjing. Men lat oss ikkje gløyma dryga (norr. drygja, landsmål drygja)!

Dryging femner både utsetjing, uthaling og rein somling. Ei rad ordtak åtvarar mot slikt: «Lenge avdrygt vil lett vera avgløymt.» «Avdrygsla tek alt som ho får.» (Når noko ikkje vert gjort med det same, er det ikkje lett å få det gjort sidan.)

Det kan vera gode grunnar til at me dryger med svaret, dryger til kvelds (ventar, vert verande) før me fer vidare, eller lèt noko dryga ut. Dryging treng soleis ikkje vera dumt. Men om ein ligg under i ein fotballkamp og byrjar få det travelt, er det uuthaldeleg å sjå på at motspelarane dryger tida. Den som fordryger seg, dryger for lenge og vert (for) sein.

Dryga vert òg nytta om å gjera noko meir dugande, mettande eller varande, stutt sagt: gjera noko drygt eller drygare («dryga kjøtdeigen med brune bønner»). Luringen dryg (ofte uttala drug) er ikkje dryg over baken, og ordhistoria til dryg er ikkje dryg i tydinga ‘grov, usedeleg’. Men teoriane om opphavet til ordet kan sparka i gang langdryge ordskifte.

Det nedervde adjektivet dryg og bokmålsordet drøy (av dansk drøj) er so like i form og tyding at det ligg nær å tenkja at dei er to utgåver av det same ordet. Men nei: Det kan henda at dryg og drøj ikkje heng etymologisk saman i det heile. Ein dryg påstand?

I Våre arveord står det at dryg truleg heng i hop med ei germansk rot med tydinga ‘gjera, setja i verk’. Dansk drøj, derimot, ser ut til å koma av eit anna adjektiv, som svarar til norsk drøg (om hest: ‘som er (fullvaksen, tamd og dimed) før til å draga lass’), og som er i ætt med draga. Kven veit!

I tillegg til å nytta dryg om ikkje-levande saker («den siste bakken var dryg», «kaka er tuggedryg» (ho veks i munnen), «me venta i ein dryg time»), nyttar me dryg om folk. «Du er dryg» kan tyda at du er stor, påståeleg, djerv, grov i kjeften eller slitsam, alt etter samanhengen. Nokre er drygmælte, orddryge og taledryge: Dei talar mykje og lenge.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Fleire artiklar

Den danske forfattaren Olga Ravn har skrive ein slags litterær true crime om hekseprosessane.

Den danske forfattaren Olga Ravn har skrive ein slags litterær true crime om hekseprosessane.

Foto: Sara Galbiati

BokMeldingar

Kvinner som brenn

Olga Ravn fortel om trolldomsprosessar på 1600-talet.

Hilde Vesaas
Den danske forfattaren Olga Ravn har skrive ein slags litterær true crime om hekseprosessane.

Den danske forfattaren Olga Ravn har skrive ein slags litterær true crime om hekseprosessane.

Foto: Sara Galbiati

BokMeldingar

Kvinner som brenn

Olga Ravn fortel om trolldomsprosessar på 1600-talet.

Hilde Vesaas
Bjørn Olaf Johannessen er manusforfattar for ei rekkje filmar og TV-seriar. Årets roman er den tredje sidan debuten i 2017.

Bjørn Olaf Johannessen er manusforfattar for ei rekkje filmar og TV-seriar. Årets roman er den tredje sidan debuten i 2017.

Foto: Jacob Johannessen Maske

BokMeldingar

Inni er me like, men det er utanpå

Bjørn Olaf Johannessen skriv artig, men mest utanpå om det innvendige.

Odd W. Surén
Bjørn Olaf Johannessen er manusforfattar for ei rekkje filmar og TV-seriar. Årets roman er den tredje sidan debuten i 2017.

Bjørn Olaf Johannessen er manusforfattar for ei rekkje filmar og TV-seriar. Årets roman er den tredje sidan debuten i 2017.

Foto: Jacob Johannessen Maske

BokMeldingar

Inni er me like, men det er utanpå

Bjørn Olaf Johannessen skriv artig, men mest utanpå om det innvendige.

Odd W. Surén

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis