No ligg eg tunt an, for skrivemåten tunn er ikkje offisielt godkjend lenger. Nemnda som dreiv med tynningshogst i nynorsknorma for drygt ti år sidan, hadde som prinsipp at «lite brukte former går ut». Og jau då, tunn var og er lite nytta jamført tynn, men dei to formene har ikkje tevla på like vilkår. Sidan eg veit at medlemene i rettskrivingsnemnda ikkje er tunnhuda, vågar eg meg til å seia at grunngjevinga deira er tunn!

Tunn vart stuva bort i klammer i 1959, og forma har elles det lytet at ho skil seg frå bokmålsforma og lett vert oppfatta som vanskeleg og rar. Det kan henda at framtida til tunn hadde hange i ein tunn tråd same kva nemnda hadde gjort, men det får me aldri vita. I alle høve bed eg tunt om å få nytta tunn her, som ei slags minnemarkering ti år etter bortvisinga.

I svensk står tunn støtt. Islandsk, færøysk og nederlandsk held òg fast ved u-en, som truleg er den opphavlege vokalen i ordet. Av ulike grunnar er han endra til y eller i i nokre av dei germanske måla (t.d. dansk tynd, engelsk thin). Det må òg seiast at stoda er litt annleis i norsk tale enn i norsk skrift. Mange seier tynn, men me kan framleis høyra former som tunn, tonn og tønn. Av tunn kjem verbet tynna («det tynnest i rekkjene») og substantivet tunnvange eller tinning. Det skal vera samansett av tunn og vange (‘kinn’).

Til grunn for det heile ligg ei indoeuropeisk rot med tydinga ‘tøya, retta ut’. Det ser ut til at tunn fyrst tydde ‘utstrekt, uttøygd’. Sidan har ei rad nye tydingar kome til: ‘som har lite tverrmål, grann, veik, lite tett’. Om det tunne er gildt eller leitt, ymsar alt etter samanhengen. Ein reiskap med tunnslipt (kvass) egg er god å ha når ein skal tynna i skogen. Normene for lekamleg venleik seier at det er betre å vera tunn enn tjukk, men det gjeld ikkje håret, for det er gjævare å ha ein kraftig manke enn å vera tunn i toppen. Dei som prøver å leva opp til alle ideala, sit att med tunnslitne nervar.

Om me vil skildra tunnleik nærmare, kan me nytta samansette ord som flortunn, lauvtunn og syltunn eller gripa til ei samanlikning: tunn som ei flis, som ein strek, som ein tråd, som ei spøte. Eg vil elles minna om at ein ikkje bør gå tunnkledd i kulda, og at det er farleg å vera på tunn is. Ja ja, dette vart ei tunn suppe.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com